افزایش قیمت کلیدِ قفل ناترازی بنزین؟/ قاچاق بنزین، معلول کم ارزشی ریال است!

به گزارش تازه‌نیوز، حل چالش ناترازی بنزین، این روز‌ها بجای اینکه در محافل تخصصی و کارشناسی مورد واکاوی و چاره یابی قرار گیرد، تبدیل به ملعبه سیاسی برای شانتاژ‌های بی تاثیر و غیرکارشناسانه رسانه‌ای شده است که جز آسیب به افکار عمومی، عایدی ندارد. این در حالی است که ناترازی بنزین موضوعی تک بعدی نیست که با تغییر یک مولفه قیمتی بتوان آن را حل و فصل کرد.

نقش پررنگ خودروساز‌ها در ناترازی بنزین

حسن وفادار، عضو سابق هیئت مدیره گروه صنعتی ایران خودرو و تحلیلگر صنایع خودروسازی در گفتگو با تابناک با اشاره به اینکه حل چالش ناترازی بنزین مربوط به یک بخش خاص از اقتصاد نمی‌شود، گفت: مولفه‌های مختلفی بر شکل گیری و تشدید ناترازی بنزین می‌تواند موثر باشد. هرچند بخشی مربوط به حوزه تولید یا توسعه ظرفیت‌های پالایشی جهت تولید فرآورده بنزین است، اما بخشی از این چالش نیز در بخش خودرو است.

• افزایش قیمت بنزین خطرناک است/ با کدام منطق باید گران شود؟
• تکلیف افزایش قیمت بنزین در دولت چهاردهم مشخص شد؟

وی ادامه داد: متاسفانه در صنعت خودروسازی از موتور‌هایی استفاده می‌شود که از تکنولوژی تولید روز عقب هستند در موتور‌های جدید برای افزایش قدرت و گشتاور خروجی موتور با حجم کوچک‌تر که مصرف سوخت کمتری دارند از تکنولوژی موتور‌های با سیستم (GDI) استفاده می‌شود. این قابلیت برای موتور خودرو‌ها باعث می‌شود بنزین کمتری با فشردگی بیشتر (نسبت تراکم بالاتر) با هوا مخلوط شده و احتراق انجام می‌شود. البته در برخی از شرکت‌های خودروسازی طراحی و ساخت این نوع از موتور در مراحل آغازین است.

به گفته وفادار، رسیدن به تولید این موتور‌های مورد استفاده در خودرو با توجه به هایتک بودن، وابستگی کمی که به قطعات وارداتی از جمله قطعات‌ای ام اس (EMS) دارد، دور از ذهن نیست و این میزان در کل پروژه سهم اندکی دارد که متخصصان ایرانی نیز از پس طراحی و تولید آن بر می‌آیند.

چرا از ال. پی. جی برای جایگزین بنزین استقبال نشد؟

قائم مقام سابق مدیرعامل ایران خودرو، با اشاره به تنوع بخشی سبد سوخت مصرفی خودروها، اظهار داشت: در گذشته پیشنهاد استفاده ال. پی. جی به عنوان سوخت گاز مایع برای خودرو‌ها بخصوص خودرو‌های سنگین مانند اتوبوس و کامیون مطرح شده بود، اما از آنجایی که سوخت گران‌تر و دسترسی به آن سخت‌تر نسبت به سی. ان. جی بود، استقبال چندانی از آن نشد.

وفادار دسترسی به سوخت ال. پی. جی در مقایسه با سی. ان. جی را دشوارتر دانست و افزود: سوخت سی. ان. جی به دلیل ذخیره در فشار بیش از ۲۰۰ بار در مخاز مخصوص، باید از قوانین ایمنی متفاوت و سختگیرانه‌ای تبعیت کند. به همین دلیل جهت تحت فشار قراردادن گاز طبیعی در زمان شارژ مخازن، احداث جایگاه‌های سوختگیری گاز در مقایسه با بنزین متفاوت بوده و از استاندارد‌های ویژه‌ای برخوردار است که همین ویژگی موجب تعداد کم جایگاه‌های سوخت سی. ان. جی که اغلب در حاشیه شهر‌ها قرار دارد، شده است.

وی ادامه داد: همین موضوع یعنی محدودیت تعداد ایستگاه شارژ گاز و همچنین به دلیل تغذیه گاز ایستگاه‌های شارژ از لوله کشی گاز طبیعی شهری و کمبود گاز خانگی در فصول سرد سال، موجب تشکیل صف‌های طولانی برای سوختگیری سی. ان. جی می‌شود. در دسترس نبودن سوخت ال. پی. جی در حال حاضر و همچنین مشکل و هزینه بر بودن حمل آن بصورت مایع و رساندن آن به ایستگاه‌های شارژ همانند بنزین، در مقایسه با سی. ان. جی استقبال از این سوخت را محدودتر کرده است.

استفاده از بنزین، همچنان در صدر

وفادار تصریح کرد: به این ترتیب رغبت مصرف کننده به ال. پی. جی در مقایسه با سی. ان. جی چندین برابر کمتر است. هرچند انتخاب نهایی خودروسواران بنزین است چرا که دسترسی راحت‌تر و ارزان‌تری نسبت به سایر کشور‌ها به بنزین دارند.

وی میانگین مصرف روزانه بنزین کشور را حدود ۱۲۰ میلیون لیتر اعلام کرد و گفت: از این میزان حدود ۱۱۴ میلیون لیتر در روز تولید می‌شود و حدود ۶ میلیون لیتر نیز وارد می‌شود. البته این ارقام در فصول مختلف که میزان سفر‌های داخل شهری یا برون شهری افزایش می‌یابد، رقم بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد.

عضو سابق هیات مدیره ایران خودرو با تاکید بر اینکه باید مقدمات عبور از سوخت فسیلی برای استفاده در خودرو‌ها را فراهم کرده و به سمت خودرو‌های هیبریدی و برقی و هوشمند برویم، تصریح کرد: باید با سرعت بیشتری به سمت تولید خودرو‌های برقی و هوشمند حرکت کنیم. البته باید زیرساخت‌های مورد نیاز استفاده از این خودرو‌ها مانند جایگاه‌های تامین برق، افزایش نیروگاه جهت جبران ناترازی تولید برق کشور، استانداردسازی جاده‌ها برای استفاده از خودرو‌های هوشمند، تجهیزات و خدمات پس از فروش، مشوق‌های خرید و … آن در وهله نخست تامین شود.

الزام تدوین یک پروژه ملی برای حل چالش ناترازی بنزین

وفادار اظهار داشت: برای حل چالش ناترازی بنزین باید یک پروژه ملی تعریف شود تا دستگاه‌های مرتبط با این چالش بصورت موازی فعالیت‌های مربوطه را انجام دهند، چرا که این چالش دارای حلقه‌های مختلفی است که بخشی از آن در صنعت خودرو، بخشی دیگر مربوط به حوزه ارتقای کیفیت و میزان تولید بنزین، بخش دیگر مربوط به حوزه استاندارد سازی جاده‌ها (بخصوص جهت استفاده از خودرو‌های هوشمند) و همچنین افزایش تولید برق و ایستگاه‌های شارژ مربوطه و تکمیل پروژه‌های زیر ساختی و توسعه‌ای است، قسمتی دیگر مربوط به استفاده از سیاست‌های مختلف قیمتی است. به این ترتیب نمی‌توان گفت که مدیریت مصرف بنزین تنها راهکار قیمتی دارد. این چالش به صورت جزیره‌ای حل نمی‌شود.

سیدعلی حسینی، کارشناس انرژی با اشاره به اینکه بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد طی ادوار گذشته با افزایش قیمت بنزین، در وهله نخست میزان مصرف کاهش داشته و در ادامه تاثیرات تورمی آن عیان می‌شود، گفت: اما با گذشت زمان کوتاهی، مصرف کننده به افزایش قیمت عادت کرده و رفتار مصرفی گذشته خود را ادامه می‌دهد؛ بنابراین افزایش قیمت بنزین نمی‌تواند بر کاهش مصرف بنزین در رفتار مصرف کننده به طور طولانی مدت تاثیرگذار باشد.

وی ادامه داد: از سویی دیگر افزایش تقاضای خودرو موجب افزایش تولید خودرو می‌شود این در حالی است که دولت سیاست‌های آزادسازی واردات خودرو را نیز در دستورکار دارد. در مجموع نیاز به بنزین به دلیل افزایش تعداد خودرو از مجرا تولید یا واردات افزایش می‌یابد که به جرات می‌توان گفت این افزایش تقاضا لاجرم است.

متنوع سازی سبد سوخت، همت می‌طلبد

حسینی با بیان اینکه نکته دیگری که باید به آن توجه داشت متنوع سازی سبد سوخت مصرفی خودروهاست، اظهار داشت: این تنوع بخشی یک گزاره ساده نیست بلکه اجرای آن همت والایی می‌طلب. چرا که تنوع بخشی به سبد سوخت مصرفی نیازمند آماده سازی زیر ساخت‌ها به لحاط تولید و تامین سوخت است (جایگاه سوخت) و بخشی دیگر تنظیم قیمت است تا بتوان برای سوخت‌های جایگزین انگیزه مصرف ایجاد کنیم. نکته نهایی نیز در بخش تنوع بخشی به سبد سوخت، تولید خودرو‌هایی است که بتواند با بیشترین بازدهی از ارزان‌ترین سوخت استفاده کند.

به گفته این کارشناس انرژی، هرچند استفاده از سوخت گاز سی. ان. جی به عنوان سوخت پاک و ارزان در سال‌های دور مورد حمایت جدی دولت قرار داشت و حتی در همین راستا تفاهمنامه‌ای میان ایران خودرو و وزارت نفت با هدف تشویق تولیدکننده و مصرف کننده برای استفاده از خودرو پایه گازسوز، امضا شد، اما این سیاست که ادامه آن می‌توانست بر مدیریت مصرف بنزین موثر باشد، با آغاز فعالیت دولت تدبیر و امید و روی کار آمدن بیژن زنگنه وزیر نفت، متوقف شد. هرچند انتقاداتی به این نوع از سوخت به دلیل محمدودیت در دسترسی به جایگاه سوخت رسانی و همچنین تاثیر این نوع سوخت بر میزان پیمایش درون شهری خودرو‌های گازسوز وجود داشت.

وی با تاکید بر اینکه عدم افزایش تولید بنزین که به پرونده ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه‌ها باز می‌گردد از دیگر حلقه‌های موثر بر ایجاد ناترازی بنزین است، تصریح کرد: با در نظر گرفتن اینکه ایران کشوری نفتی است افزایش ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی می‌تواند نقش مهمی در توسعه زنجیره ارزش افزوده فرآورده‌های نفتی ایفا کند. موضوعی که مطابق با تاکید رهبری انقلاب در راستای فاصله گرفتن از خام فروشی نفت است.

۱۱ سال کلنگ هیچ پالایشگاهی زمین نخورد

حسینی گفت: ساخت یک پالایشگاه در صورتی که مشکلی در تامین مالی آن وجود نداشته باشد بین ۴ تا ۶ سال زمان نیاز دارد. امر پالایشگاه سازی از ابتدای فعالیت دولت تدبیر و امید متوقف شد و در سال‌های آخر بود که پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس که کلنگ آن از دوران احمدی نژاد زمین خورده بود، در نهایت بهره برداری و ایران برای نخستین بار در تاریخ انقلاب اسلامی تبدیل به صادرکننده بنزین شد.

این کارشناس انرژی رویه ساخت پالایشگاه یا پتروپالایشگاه را موضوعی زیرساختی و زمان بر دانست و افزود: با فرض تامین مالی به موقع باز هم در کوتاه مدت نمی‌توان آن را بهره برداری کرد. با همین استدلال اگر در دولت تدبیر و امید کلنگ یک پالایشگاه یا پتروپالایشگاه بر زمین می‌خورد، اکنون وخامت ناترازی بنزین به شدت کنونی نبود. بخش تاسف برانگیز موضوع ناترازی بنزین در اینجاست که در دوران وزارت جواد اوجی در وزارت نفت در دولت شهید رئیسی نیز ساخت هیچ پالایشگاه و پتروپالایشگاهی کلید نخورد.

قاچاق بنزین، معلول کم ارزشی ریال

به گفته وی، یکی دیگر از بازیگران موضوع ناترازی بنزین، قاچاق این فرآورده ارزشمند به کشور‌های همسایه است. ریشه این رخداد را باید در کاهش ارزش ریال در مقابل سایر ارز‌های منطقه‌ای پر کاربرد مانند درهم، دینار، لیر، دلار و … دانست.

حسینی ادامه داد: مادامی که ارزش ریال توان رقابت با سایر ارز‌ها را ندارد شاهد صادرات غیررسمی یا به عبارتی قاچاق هستیم چرا که انگیزه مالی شدیدی برای قاچاقچیان وجود دارد. البته ارزان بودن بنزین در ایران نیز به این رویه دامن می‌زند، اما نرخ کنونی بنزین، متناسب با شرایط قدرت خرید مردم است و هرچند در مقایسه با سایر کشور‌ها نیز ارزان‌تر است، اما افزایش قیمت آن بی شک تاثیرات تورمی، ولو کوتاه مدت در پی دارد.

کم، اما پیوسته…

بررسی ابعاد مختلف ناترازی بنزین مبین این حقیقت است که این چالش یک موضوع تک بعدی نیست که بتوان با اصلاح یک بخش آن را حل و فصل کرد، البته اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و حقیقی کردن نرخ حامل‌های انرژی یک اصل اساسی و لازم الاجراست، اما شیوه آن نباید تک محوری و دفعتی باشد. به عقیده کارشناسان بهتر است تا حقیقی شدن نرخ بنزین در راستای اجرای قانون بهتر است این افزایش قیمت اندک، اما سالانه باشد.