عدم شفافیت موضع ایران در قبال آمریکا؛ از ترامپ توقع داریم بدون توافق جدید به برجام بازگردد؟

انتخاب نوشت: عراقچی اخیرا درمورد مذاکره با دولت ترامپ گفته که با دولت آمریکا در موضوع هسته‌ای مذاکره نمی‌کنیم تا وقتی به برجام برگردند و سیاست خود را اعلام کنند. این اظهارات با واکنش های بسیاری در محافل سیاسی کشور مواجه شد.

به جهت بررسی موضوع فوق، گفتگویی انجام شده با کوروش احمدی، دیپلمات بازنشسته که در ادامه می‌خوانیم:

اینکه کفته می‌شود ترامپ باید به برجام برگردد تا مذاکرات انجام شود، تا چه حد تفکر غالب در حاکمیت برای گفتگو با ترامپ است؟

اینکه آقای دکتر عراقچی گفته‌اند: “ما با دولت آمریکا در خصوص هسته‌ای مذاکره نمی‌کنیم تا به برجام بازگردد، ” گزاره‌ای است که به این صورت چندان قابل فهم نیست، یعنی توضیح بیشتری لازم است تا بتوان معنای آنرا و اینکه در عمل کار به چه صورت می‌تواند انجام شود، فهمید. چرا که در ابتدای شروع به کار دولت بایدن که مصادف با ماه‌های آخر دولت دوازدهم بود، فرض بر این بود که برجام در فرمت و محتوای پیشین قابل احیا است و تنها لازم است که طرفین با معکوس کردن اقدامات دو سال قبل خود و تطبیق مجدد خود با قواعد برجام به آن برگردند. برای این منظور توافقی نیز بین طرفین برای احیای برجام حاصل شد اما شاید بیشتر به دلایل سیاسی نهایی نشد. اکنون اگر معنای جمله آقای عراقچی این است که همان اصولی که در ۱۴۰۰ مبنای کار بود، دو باره مبنای کار قرار گیرد و مذاکراتی برای بازگشت به برجام انجام شود، لازم است روشن‌تر بیان شود. این بویژه از آن جهت مهم است که آقای عراقچی قبلاً گفته بود که “احیای برجام قابل اجرا نیست. مذاکرات برجام می‌تواند راهنما باشد اما نمی‌تواند دوباره احیا شود. ایشان در جایی دیگر گفته بود که اگر نظر به احیای برجام باشد، “این سند باید باز شود و تغییراتی در آن داده شود. ” در درستی آن سخن قبلی ایشان جای تردید نیست. مسأله این است که اگر قرار بر همین باشد، باید قبل از بازگشت آمریکا به برجام مذاکراتی، اعم مستقیم یا غیر مستقیم، انجام شود و البته اینبار بیشتر به خاطر سپری شدن سررسید‌ها، سند برجام باید باز شود و اصلاح شود.

این مطالب را از دست ندهید:

• نباید آینده ایران را ویران کنیم؛ با کنترل آمریکا می‌توانیم…
• نخستین عکس از پیکرهای قضات عالی‌رتبه منتشر شد +عکس
• هدیه باورنکردنی پوتین به پزشکیان سوژه شد +ویدیو
• خبر اعدام رپر جنجالی برای منحرف شدن افکار عمومی است؟ +عکس

این خواسته که ترامپ به برجام برگردد و سپس مذاکره کنیم، می تواند به مانعی در مقابل گفتگوهای جدید تبدیل شود؟

بعید می‌دانم بتوانیم واقع بینانه باشد که انتظار داشته باشیم که ترامپ که از برجام خارج شده، اعلام کند که حتی بدون همان اصلاحاتی که در دولت‌های ۱۲ و ۱۳ مورد بحث بود، به برجام ۲۰۱۵ بر می‌گردد. به هرحال، در این مقطع با توجه به اظهارات آقای عراقچی و نیز آقای پزشکیان، جمع‌بندی ما می‌تواند این باشد که موضع ایران در این مقطع ناروشن است. آقای پزشکیان نیز در مصاحبه با NBC نیز اگر چه تلویحاً مذاکره را پذیرفت، اما آنرا موکول به تعهد آمریکا به عدم تکرار بدعهدی کرد. روشن است که چنین تعهدی تنها می‌تواند به شکل تبدیل توافق به یک عهدنامه و تصویب آن توسط کنگره آمریکا ممکن باشد. البته حتی در این صورت نیز خروج از آن در مهلتی معین ممکن خواهد بود. بطور کلی نظر به حاکمیت ملی کشور‌ها و بر خلاف حقوق داخلی ما در حقوق بین‌المللی تضمین و تعهد قطعی نداریم. البته این احتمال را هم می‌توان داد که موافقتی با مذاکره نیست و هدف مقامات ما عمداً مبهم گذاشتن موضوع است

آیا امکان دستیابی به توافق با ترامپ بر سر برجام و انجام تغییراتی در توافق هسته ای وجود دارد؟

اصلاح برجام در دوره اول ترامپ، یعنی قبل و بعد از می‌۲۰۱۸ (اردیبهشت ۱۳۹۷) که ترامپ از آن خارج شد، قابل مذاکره بود. مسأله این بود که به هر حال حزب جدید و رئیس جمهور غیرمتعارف جدیدی در آمریکا روی کار آمده بود و درخواست اصلاح برجام را داشت. ضمن اینکه ترامپ تنها از برجام خارج نشد، او از ۱۸ معاهده و توافق و نهاد بین‌المللی دیگر هم خارج شد یا تهدید به خروج کرد. هدف او در واقع تغییر نام و بسته‌بندی جدید و اصلاح مختصر همان توافقات قدیمی و فروش آن به پایگاه رأی خود در داخل بود. یک نمونه نفتا یا تجارت آزاد آمریکای شمالی بود که مکزیک و کانادا پذیرفتند برای اصلاح آن با ترامپ مذاکره کنند. این بار هم من فکر نمی‌کنم که ترامپ برجام را بطور کلی کنار گذاشته باشد. برای او همچنان ممکن است که برجام را با تغییراتی بپذیرد و سررسید‌های آن و ضرب الاجل‌های آن و احیانا اسم آن تغییر کند. البته احتمالاً ترامپ خواستار مذاکره در مورد برخی از دیگر موضوعات مانند مسائل منطقه‌ای و موشکی نیز خواهد شد. اما تا با ترامپ مذاکره نشود، مشکل می‌تواند قصد نهایی او را فهمید.

چقدر انعطاف در ایران و آمریکا برای توافق مهم است؟

واقعیت این است که در تعاملات بین‌المللی بویژه در امور شکلی و ظاهری مربوط به آن، کشور‌ها باید قدری انعطاف نشان دهند و از جمله به موقعیت طرف مقابل و سیاست داخلی او توجه داشته باشند. در حالیکه از دولت آمریکا انتظار این است که به این قاعده مهم توجه کند، ایران نیز باید به نحوی توجهی مشابهی نشان دهد. سخت‌گیری و لجاجب قطعاً سم است و روابط بین کشور‌ها را به بن بست می‌کشاند. حسن کار این است که دیپلمات‌های حرفه‌ای همیشه می‌توانند فرمولی ابداع کنند که تامین‌کننده نظر دو طرف باشد. آنچه که امروز بین ایران و آمریکا مهم است این است که طرفین اراده سیاسی لازم را برای حل مسأله داشته باشند. در چنین صورتی همیشه راه حلی برای برون رفت از بن بست می‌توان یافت.