هشدار مهدی زارع درباره تلفات سنگین زلزله پرقدرت در تهران؛ در زلزله بم یک سوم جمعیت شهر کشته شد آن هم زمانی که هیچ مسکن مهری وجود نداشت

مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی که در گفت‌وگو با «اعتماد» وضع امسال کشور بابت خطر وقوع زمین لرزه‌های پرقدرت را تحلیل کرده است.

، بخش‌های مهم این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید؛

•  اغلب زلزله‌هایی که در ماه اخیر اتفاق افتاده، بزرگای کمتر از 5 داشته ولی نکته مهم این است در تمام مناطقی که در ماه اخیر زلزله رخ داده، گسل‌هایی هست که احتمال زلزله با بزرگای بیشتر از 7 را در خود نهفته دارند. بنابراین می‌توانیم این سوال را مطرح کنیم که در حال حاضر در اطراف این مناطق چه خبر است و آیا این زلزله‌ها می‌تواند مقدمه زلزله مهم بعدی باشد یا خیر.
• گسل شمال تهران، طی ماه‌های اخیر زلزله‌های بسیار کوچکی داشته ولی طی 10 سال اخیر، به تعداد جمعیت ساکن در نواحی غرب تهران و حتی شهرستان‌های همجوار و از جمله، شهر قدس و شهریار و ملارد، حدود یک میلیون نفر اضافه شده است. با در نظر گرفتن این میزان افزایش، اگرچه که در حال حاضر زلزله‌ای با بزرگای 5 یا 4.8 و مشابه زلزله نظنز روی گسل شمال تهران نداریم ولی تعداد جمعیت ساکن روی این گسل، یک مساله مهم است و البته با وجود مخاطرات این گسل، تداوم ساخت هتل 30 طبقه با 13 طبقه زیر زمین در بلوار دانشجو – خیابان ولنجک و روی گسل شمال تهران را همچنان شاهدیم که بارها هم درباره ممنوعیت ساخت روی گسل هشدار داده‌ایم ولی به این هشدارها بی‌توجهی شده است.
• زلزله میانمار نشان داد که نه تنها شدت تخریب در محدوده نزدیک گسل بسیار زیاد است، تخریب ناشی از زلزله‌ای با بزرگای مشابه در محدوده نزدیک به گسل، خسارت عمده و جدی به کشور وارد خواهد کرد. زلزله میانمار نشان داد که در زلزله بزرگ، حتی تا شعاع هزار کیلومتری هم از تاثیر و تخریب در امان نیست چنان‌که تبعات زلزله میانمار، به بانکوک هم رسید.
• نه تنها وضعیت گسل شمال تهران بسیار مهم است، دغدغه جدی من این است که با توجه به ساخت و ساز مستقیم و هتل‌سازی و شهرک‌سازی و حجم انبوه جمعیت ساکن روی گسل شمال تهران، اگر این گسل، در آینده دور یا نزدیک، استرسی که در خود جمع کرده را رهاسازی کند، میزان جابه‌جایی ناشی از این رهاسازی چقدر خواهد بود. بنا بر محاسباتی که انجام داده‌ام، با این رهاسازی، حدود 3 متر جابه‌جایی به صورت قائم و حدود یک متر به صورت افقی اتفاق می‌افتد.
•  حدود 2.5 میلیون نفر (دو میلیون و 500 هزار نفر) روی حریم گسل شمال تهران زندگی می‌کنند اما حدود 17.5 میلیون نفر (17 میلیون و 500 هزار نفر) و حدود 22 درصد جمعیت ایران و ساکن در استان‌های تهران و البرز، دور و اطراف گسل شمال تهران ساکن هستند. تبعات گسترده این میزان جابه‌جایی البته ممکن است یک اتفاق بسیار نادرباشد ولی شغل من ایجاب می‌کند که به همین اتفاق نادر هم فکر کنم.
•  22 درصد جمعیت کل کشور، اطراف گسل شمال تهران و گسل‌های نزدیک به آن زندگی می‌کنند و بنابراین، هر نوع آسیب به تهران بر اثر زلزله، متاسفانه یک آسیب جدی و یک آسیب برای کل کشور خواهد بود به این معنا که آسیب تهران در زلزله، کل کشور را با یک چالش بسیار بزرگ مواجه خواهد کرد.
• برآوردها از تلفات زلزله پرقدرت در تهران مختلف است و با توجه به تنوع مدل‌های آماری، خروجی متفاوت دارد چنان‌که پیش‌بینی‌ها از 170 هزار تا 400 هزار کشته و حتی اعداد چند میلیونی متفاوت است اما در نهایت، نتیجه، هیچ خوب نخواهد بود.
• کانون زلزله 5 دی 1382 در شهربم، کنار محدوده جمعیتی بود و در آن محدوده حدود 100 هزار نفر سکونت داشتند که با وقوع زلزله، یک‌سوم این جمعیت کشته شدند. تعداد کشته‌شدگان زلزله بم باعث شد که ایران در دهه 2000 تا 2010 بابت شاخص تلفات به ازای حادثه، رتبه اول جهان باشد چون یک شهر 100 هزار نفری با یک زلزله 6.5 ریشتری، یک‌سوم جمعیتش را از دست داد. بعد از زلزله بم، همواره این نگرانی مطرح بوده که زلزله پرقدرت در شهرهای بزرگ‌تر و با جمعیت 500 هزار یا یک میلیون یا 4 میلیون یا 10 میلیون نفر چه نتیجه‌ای رقم خواهد زد و اگر در این شهرها هم 30‌درصد جمعیت کشته شوند، چه فجایع بزرگ انسانی ایجاد خواهد شد ؟
• یکی از دلایل آمار اندک تلفات در زلزله‌های 22 سال اخیر، فاصله کانون زلزله از محدوده تمرکز جمعیت بوده و دلیل دوم این است که سال 1382 و در زمان وقوع زلزله بم، مسکن مهر نداشتیم ولی طی 15 سال اخیر این پدیده به تمام استان‌ها و شهرهای کشور اضافه شده است.