سیگنال توافق ۲۵ ساله ایران و چین به مذاکرات برجام
متن توافقنامه جامع مشترک همکاری‌های استراتژیک ایران و چین سوم بهمن ۹۴ به زبان انگلیسی در وب‌سایت رسمی رئیس‌جمهوی ایران منتشر شد.
به گزارش تازه نیوز و به نقل از اقتصادنیوز، ۲۵ فروردین ماه امسال بود که توافق نامه همکاری میان ایران و چین در مراسمی در تهران به امضای محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت ایران و وانگ ئی، وزیر خارجه چین رسید.
اما نقطه آغاز شکل‌گیری این توافق به سفر ” شی جین پینگ ” رئیس جمهوری خلق چین در سال ۱۳۹۴ به تهران و دیدار با رهبر معظم انقلاب اسلامی بر می‌گردد. رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیدار، موافقت خود را با این قرارداد اعلام کردند، حتی گفته می‌شود در زمانی که علی لاریجانی ریاست مجلس شورای اسلامی را به عهده داشت به همراه حسین آقا محمدی مشاور اقتصادی دفتر مقام معظم رهبری به چین سفر کرد تا پیام مثبت ایران را برای باز‌سازی روابط اقتصادی دو کشور را به پکن برساند.
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین نیز در گفتگویی اعلام کرده بود که خودش در این سفر حضور داشته و در جریان بوده که”کلمه به کلمه مذاکرات با مقام معظم رهبری چک می‌شده است.”
کل گویی در مورد توافق ۲۵ ساله ایران و چین
متن توافقنامه جامع مشترک همکاری‌های استراتژیک ایران و چین سوم بهمن ۹۴ به زبان انگلیسی در وب‌سایت رسمی رئیس‌جمهوی ایران منتشر شد. در این متن اعداد و ارقام و جزئیاتی از این توافق ذکر نشده و صرفاً به کلیات بسنده شده است. این کلی گویی انتقادی است که افکار عمومی نسبت به این قرار داد دارد.
بیشتر از یک سال پیش محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری پیشین ایران، درباره قرارداد ۲۵ ساله “پنهان” و”دور از چشم ملت ایران” با یک کشور خارجی هشدار داد و گفت که “ملت ایران آن را به رسمیت نخواهد شناخت. بعد از این اظهارات بود که بخش‌هایی از پیش‌نویس این سند به رسانه‌های ایران درز کرد .بر اساس آن چین با امضای این توافق نامه قادر است در ساخت تأسیسات زیربنایی و حساس ایران از بنادر تا فرودگاه‌ها وارد عمل شود و تا مدتی کنترل آن‌ها را در اختیار داشته باشد.
در همین حال ارزیابی رسانه‌های آمریکایی در این توافق چین با ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ایران طی ۲۵ سال آینده در مقابل دریافت نفت موافقت کرده است.
گویا در این قرار داد چین نفت و گاز ایران را با ۳۰ درصد تخفیف می‌خرد و برای بازپرداخت پول نفت ایران دو سال مهلت دارد. نکته دیگر اینکه چین می‌تواند بازپرداخت بدهی نفتی خود را با یوان چین انجام دهد. امتیاز دیگری که به چین داده شده این است که دو سوم مبلغ خرید نفت و گاز، نقد خواهد بود و یک سوم به شکل کالا و خدمات.
این درحالی است که یعقوب رضا‌زاده عضو هیأت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین هیچ‌گونه ضرر و زیانی برای ایران ندارد، گفت: در این قرارداد ضرری متوجه تمامیت ارضی ایران یا موضوع آب‌ها و منابع کشورمان نمی‌شود.
وی افزود: در ابتدای آغاز به کار مجلس یازدهم وزیر خارجه سابق و معاون اقتصادی‌اش با حضور در کمیسیون‌های مختلف مجلس شورای اسلامی به ارائه توضیحاتی درباره قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین پرداختند منتهی مفاد این قرارداد در حد بسیار محرمانه است به این دلیل که کشور‌های اروپایی و آمریکا از جزییات آن مطلع نباشند. مفاد کلی قرارداد در زمینه‌های اقتصادی، نظامی، دفاعی و استفاده از آب‌ها و بنادر است بند بند این قرارداد توسط هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی و رئیس مجلس و دفتر مقام معظم رهبری مورد بررسی قرار گرفته لذا می‌توان با اعتماد کامل اعلام کرد که در این قرارداد هیچ‌گونه ضرری متوجه اقتصاد و تمامیت ارضی ایران و بحث آب‌های کشورمان رخ نمی‌دهد.
وی رویکرد این قرارداد را توسعه روابط تجاری و اقتصادی و مواردی همچون فروش نفت و واردات و صادرات بین ایران و چین دانست و گفت: دنبال توسعه اقتصادی با کشور چین هستیم و مازاد نیاز خود را به آن‌ها داده تا وابستگی به غرب و کشور‌های اروپایی از نظر اقتصادی، صنعتی، پزشکی، مواد پزشکی و دام نداشته باشیم. این توافق قطعاً تمام جنبه‌های اقتصادی همچون صنعت، خودرو، کشاورزی و دارو را در بر می‌گیرد
علت مخالفت‌ها با توافق ۲۵ ساله ایران و چین
گفته می‌شود این قرارداد معادلات خاورمیانه را بر هم می‌زند و برخی دیگر نیز می‌گویند این قرارداد بخشی از جنگ قدرت میان چین و آمریکاست. عده‌ای از تحلیلگران سیاسی برای باورند که اجرای این قرارداد به معنای بی‌اثر کردن تحریم‌های امریکاست و ایران می‌خواهد با کمک این قرارداد، در مذاکرات هسته‌ای دست بالا را داشته باشد.
رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و چین نیز می گوید: تقویت ارتباط با شرق موجب می شود که آمریکا و غرب احساس خطر کنند و این احساس خطر موجب کوتاه آمدن در مذاکرات خواهد شد. در واقع ضرب الاجلی برای غرب در مذاکرات با ایران است تا هر چه زودتر تکلیف لغو تحریم ها را روشن شود.
اما عده دیگری معتقدند این قرارداد می‌تواند نرخ دلار را بشکند، اما در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی برخی از منتقدان این سند را با عهدنامه ترکمنچای مقایسه کرده‌اند و آنرا سند فروش ایران به چین می‌دانند. این گروه با اشاره به اینکه قرارداد با چین و روسیه فی‌نفسه خوب یا بد نیست، تأکید دارند: قرارداد با این دو کشور بدون داشتن روابط متعادل با آمریکا و قدرت‌های اروپایی و منطقه‌ای، حتماً قراردادی از موضع برابر نخواهد بود و منافع ملی ایرانیان در آن رعایت نمی‌شود، چون روسیه و چین می‌دانند جمهوری اسلامی انتخاب‌های محدودی دارد.
در این میان کارشناسان اقتصادی تأکید دارند که در این توافقنامه بیشتر به نکات سیاسی توجه شده است تا ابعاد اقتصادی . چین در تلاش است که به منطقه خاورمیانه وارد شود و این قرارداد بخشی از برنامه چین برای حضور در منطقه خاورمیانه است تا بتواند نفت مورد نیاز خود را به راحتی تأمین کند. آن‌ها قضاوت درباره این قرار داد را خارج از چارچوب طرح «راه ابریشم جدید» قضاوتی ناقص خواهد بود. طرحی که «شی جین پینگ»، با آغاز ریاست جمهوری‌اش بر چین در دهه دوم قرن ۲۱ آن را در قالب پروژه «یک کمربند و یک جاده» ارائه کرد.
نگرانی آمریکا از توافق ۲۵ ساله ایران و چین
مسلم است امضای چنین قراردادی به مذاق سیاسی امریکا چندان خوش نمی‌آید، بعد از انتشار این خبر بایدن گفت که یکسال است نگران همکاری ایران و چین است. واشنگتن بر این باور است که چینی‌ها قدرت نفوذ زیادی بر ایران دارند، تا آنجا که اجازه ندادند هندی‌ها، راه نجاتی برای اقتصاد ایران باشند و قرارداد ایران و هند در مکران اجرایی شود.
از منظر امریکایی چینی‌ها به دنبال آن هستند با ترسیم جغرافیای نو در تجارت جهانی، شریان‌های اصلی آن در دست چین باشد.
نشریه فارن پالیسی آمریکا هم در تحلیلی به همین مسأله اشاره کرده و نوشته: «ایران در این قرارداد از محل سرمایه‌گذاری‌های چین در زمینه انرژی و مسائل زیرساختی به میلیارد‌ها دلار ثروت دست پیدا می‌کند و اثربخشی تحریم‌های آمریکا را در هم خواهد شکست. چین نیز از رهگذر تقویت روابطش با ایران، جایگاه خود را در خاورمیانه قوی‌تر و ایالات‌متحده را تضعیف خواهد کرد. »
علاوه بر روسیه، چین یکی از ۵ کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل است که حق وتو دارد با امضای این دو قرارداد، ۲ عضو دارای حق وتو در شورای امنیت کنار ایران قرار می‌گیرند. با این حال تاریخ چهل سال اخیر ایران پر از تفاهم‌نامه و قرارداد‌های بی‌نتیجه با چین است؛ از تفاهم‌نامه ۲۵ ساله برای خرید ال. ان. جی وآمادگی برای مشارکت در خط لوله صلح تا امضای قرارداد توسعه آزادگان جنوبی و فاز ۱۱ پارس‌جنوبی.
خبر مهم وزیر خارجه دولت رئیسی
اما حسین‌امیرعبداللهیان روز جمعه ۲۴ دی در توییت خود به زبان چینی نوشت که در آغاز سال جدید ۲۰۲۲ “بسیار خشنودم که اولین سفرم را از چین پس از تصدی مسئولیت آغاز می‌کنم. درباره طیف وسیعی از موضوعات مانند طرح همکاری‌های جامع و مذاکرات وین با مسئولان چین تبادل نظر کردم و به اجماع مهمی رسیدم”.
پس از آن این اظهار نظر وزارت خارجه چین نیز در بیانیه‌ای این خبر را تأیید و تأکید کرد که این توافق باعث تقویت همکاری‌های دوجانبه اقتصادی و سیاسی بین دو کشور خواهد شد.
نگاهی به کشور‌هایی که با چین توافق داشتند نشان می‌دهد که برخی مانند کشور‌های اروپایی و ترکیه سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه موفقی داشته و منجر به تصرف دارایی و ثروت ملی آن‌ها نیز نشده است اما برای نمونه کشور‌هایی (در آفریقا و غیره) که نتوانسته‌اند سررسید وام خود به چین را کامل پرداخت کنند، مجبور شده‌اند یک سری امتیازات حاکمیتی و مالکیتی به این کشور بدهند.
