آخرین جزئیات از تغییر سن بازنشستگی/ چالش جدید دولت برای کارمندان

به گزارش تازه نیوز، سازمان تامین اجتماعی، به منظور تحقق عدالت در میان بیمه شدگان، سن بازنشستگی خاصی را برای مردان و زنان در زمان بازنشستگی ، تعیین کرده است. حداکثر سن بازنشستگی تامین اجتماعی در حال حاضر، برای زنان، ۵۵ سال و برای مردان، ۶۰ سال می باشد؛ اما سن بازنشستگی، می تواند در شرایط خاصی تغییر کند.به طور کلی، سن بازنشستگی ، می تواند با توجه به شرایط شغلی فرد متفاوت باشد. به دلیل اهمیت سن و زمان بازنشستگی تامین اجتماعی برای کلیه مشاغل، به آخرین اخبار از سن بازنشستگی می پردازیم.

واریز اضافه حقوق بازنشستگان

به نقل از نامه نیوز، از هفته گذشته بحث اصلاح سن بازنشستگی و سایر اصلاحات پارامتریک قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به بازنشستگان توسط برخی مقامات از جمله زاهدی وفا (سرپرست وزارت کار) و محمد اسکندری (مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری) مطرح شد. بحثی که کارشناسان در رابطه با آن نظرات متفاوتی دارند.

چرایی یک تعدیل غیر ساختاری

معمولا تحولات در صندوق‌های بازنشستگی به دو گروه عمده تقسیم می‌شود: بخش اول این تغییرات را تحولات پارامتریک می‌گویند که مربوط به اصلاحاتی است که مدیران صندوق‌ها با تغییر اعداد و ارقام تعهد شده به بازنشستگان و ذی‌نفعان و سایر شرکای اجتماعی انجام می‌دهند. برای مثال تغییرات سن بازنشستگی، نرخ‌های فرانشیز یا مبلغ کسر از هزینه‌های بیمه، نرخ‌های خدمات درمانی، درصدهای قابل پرداخت از حق بیمه و همچنین سن و سابقه بازنشستگی و اساسا هر تغییری که با شاخص‌های عددی و رقمی صندوق کار داشته باشد را اصلاحات و تغییرات پارامتریک می‌گویند.

در مقابل کلیه اقدامات کیفی که مربوط به ساختارهای مدیریتی و کنترلی است و با تغییر و اصلاحات در آن زمینه‌ها می‌توان روی شاخص‌های کمی و پارامتریک اثر گذاشت، اصلاحات و تغییرات ساختاری نام دارند. کلیه برنامه‌های مبارزه با فساد مدیریتی، تلاش برای کاهش هزینه مدیریت صندوق‌ها، تلاش برای افزایش ورودی منابع صندوق از طریق کشف منابع پنهان حق بیمه پرداخت نشده از سوی کارفرمایان به صندوق‌ها، اصلاح نظام سوددهی و بازدهی سرمایه‌گذاری منابع صندوق‌های بیمه‌گر، همه و همه بخشی از این اصلاحات ساختاری است که روی متغیرهای کلانی چون میزان بدهی‌های صندوق، میزان ضریب پشتیبانی صندوق‌ها (نسبت بیمه شده به مستمری‌بگیر) و سایر پارامترها اثر می‌گذارد.

این مطالب را هم ببینید:

• استیضاح وزرا و سوال از رئیسی در پی رفتار غیرقانونی در تعیین حقوق بازنشستگان؟
• نگرانی‌ بازنشستگان از عدم افزایش حقوق: قرار نیست به ما لطفی کنید و یا صدقه بدهید!

افزایش سن بازنشستگی نیز یکی از مجموعه اصلاحات و تغییرات پارامتریک و عددی قواعد کار صندوق‌های بازنشستگی است که برای بهبود وضعیت ورودی حق بیمه به صندوق‌ها مطرح می‌شود.

مدافعان افزایش سن بازنشستگی در ایران که قبلا بحث خود را در بندهای حذف شده سند برنامه ششم توسعه گنجانده بودند، اعتقاد داشتند که به دلیل ارتقای پارامتری به نام نرخ امید به زندگی در طی نیم قرن اخیر (از ۵۶ سال به ۷۶ سال)، سن بازنشستگی نیز را باید ملغی کرد. این سن در سال ۱۳۵۴ بنابر قانون تامین اجتماعی مصوب آن سال، چیزی حدود ۵۱ سال (به‌طور متوسط) ارزیابی شده بود.

از آنجا که هرچه سن بازنشستگی بالا برود، میزان زمان پرداخت ماهانه حق بیمه توسط کارفرما و نیروی کار به صندوق بیشتر شده و میزان زمان پرداخت مستمری بازنشستگان کاهش می‌یابد، این اصلاحات به نفع منابع صندوق‌ها و با کاهش هزینه‌ها و مصارف صندوق (مستمری‌ها) همراه خواهد بود زیرا مدت زمان مستمری بگیری تا اتمام عمر افراد کاهش یافته و در نتیجه مستمری کمتری واریز می‌شود و از طرف دیگر نیروی کار و کارفرمای او مدت زمان بیشتری را به حساب صندوق حق بیمه واریز می‌کند و از این طریق ورودی‌های بیشتری جذب می‌کند.

البته مخالفان این طرح نیز که عمدتا مدافع اصلاحات و تغییرات ساختاری صندوق‌ها هستند، بر سایر سیاست‌ها که بدون تاثیر روی بازنشستگان بر ورودی صندوق‌ها و افزایش آن اثر بگذارد، تاکید دارند.

تجربه جهانی سن بازنشستگی

در خارج از مرزهای ایران و به‌خصوص در کشورهای اروپایی که سن امید به زندگی چند دهه قبل از ایران بهبود قابل ملاحظه پیدا کرده و از سوی دیگر جوانیِ سنی جمعیت رو به افول است، اصلاحات پارامتریک در سن بازنشستگی دارای سابقه بوده و این مورد یکی از چالش‌برانگیزترین موارد سیاستی دولت‌ها نیز ارزیابی می‌شود.

در کشورهایی مانند فرانسه افزایش زیر یک سال و گاه شش ماهه سن بازنشستگی باوجود امید به زندگی بالای ۸۳سال (۷سال بیشتر از ایران) موجب تنش‌های سیاسی و اجتماعی چندماهه می‌شود. اعتراضات به افزایش سن بازنشستگی در فرانسه هر چند سال یکبار ادامه دارد ولی نقطه اوج این اعتراضات که به اعتصابات و درگیری‌های خیابانی معترضان با پلیس فرانسه انجامید، طرح سارکوزی رئیس جمهور سابق این کشور برای افزایش سن بازنشستگی در سال ۲۰۱۰ میلادی (۱۳۸۹خورشیدی) بود که کشمکش‌ها بر سر آن اصلاحات پارامتریک (که حدود یکسال سن بازنشستگی را جابه‌جا می‌کرد) تا سال ۱۳۹۰ نیز ادامه داشت. در آن زمان دولت فرانسه که سن بازنشستگی را از سال ۱۹۹۵ میلادی تغییر نداده بود، قصد داشت با جابه‌جایی پارامتریک حدود یکسال و نیم به سن بازنشستگی اضافه کرده و آن را از ۶۰سال و شش ماه به ۶۲سال افزایش دهد.

در آلمان نیز در همان سال‌ها بحث افزایش سن بازنشستگی مطرح شد که با اعتراضات اتحادیه‌ها مواجه شد. در پاییز سال ۲۰۱۰ هزاران نفر در آلمان در اعتراض به نشست حزب دموکرات مسیحی حاکم به رهبری آنجلا مرکل به خیابان‌ها آمدند و افزایش سن بازنشستگی به ۶۷سال را محکوم کردند؛ اعتراضاتی که به عقب نشینی موقت دولت از سیاست خود انجامید. استدلال دولت آلمان این بود که اکنون در آلمان بیش از یک میلیون نفر بازنشسته وجود دارد که بعد از ۶۷ سالگی نیز شاغل بوده و مشغول به فعالیت اقتصادی هستند.

در انگلستان بسیاری از اقدامات قانون‌گذاری بیمه‌ای دولت‌ها بر این مبنا انجام شد که بسیاری از فعالان کارفرمایی اصلاح سن بازنشستگی را از دولت طلب می‌کردند. در سال ۲۰۱۶ اعتراضات گسترده‌ای در لندن پایتخت انگلستان صورت گرفت که بر مبنای آن حزب محافظه کار حاکم قصد دارد تا ۵ سال آینده یعنی تا قبل از ۲۰۲۸، سن بازنشستگی را با کمتر از دو سال افزایش از ۶۵ سال فعلی به ۶۷سال به صورت پلکانی افزایش دهد.

این تعدیل‌ها در کشورهای توسعه یافته غربی درحالی با مقاومت شدید گروه‌های بازنشستگی و کارگری مواجه می‌شود که هرم سنی این دسته کشورها اغلب هرم سنی پیری محسوب شده و ضریب پشتیبانی شاغل از بازنشسته بسیار پایین است. درحالی که ضریب پشتیبانی در صندوق تامین اجتماعی در ایران بالای ۳.۵ بوده و در برخی استان‌ها مانند قم به بیش از ۶.۵ می‌رسد، در بسیاری از کشورهای اروپایی این ضریب زیر عدد ۱ قرار دارد؛ مسئله‌ای که بحث اصلاحات پارامتریک در این دسته کشورها را جدی‌تر مطرح کرده است.

شاید از دست داده باشید:

• اطلاعیه کارگروه اجرایی رتبه‌بندی معلمان اعلام شد/ آغاز به کار میز کار رتبه‌بندی
• سکوت و تعلل دولت در مورد حق مسکن کارگران
• پلمپ تولیدی‌ها در صورت دوخت مانتو کوتاه و جلوباز/ دستور داده‌اند از رنگ مجاز برای دوخت مانتو استفاده شود!

برای مثال کشور ژاپن یکی از کمترین نرخ‌های رشد جمعیتی را داشته و با بیشترین میزان نرخ امید به زندگی (۸۷سال) سن بازنشستگی ۶۵ سال است که ممکن است در آینده دولت آن را به ۷۰سال برساند. این درحالی است که ژاپن پیرترین جمعیت جهان را به دلیل رشد نازل جمعیتی داراست و حدود ۳۰درصد جمعیت این کشور بعد از سن بازنشستگی یعنی بالاتر از ۶۵سال سن دارند.

چالش ورودی منابع صندوق‌ها در ایران

در ایران باتوجه به اینکه هنوز مسئله پیری جمعیت به یک بحران بدل نشده است، تهدیدات دیگری برای صندوق‌های تامین اجتماعی مطرح بوده است.

سال گذشته و در ماه‌های پایانی دولت حسن روحانی، بحث‌هایی درباره اصلاحات پارامتریک مطرح شده بود. احمد میدری (معاون رفاه وزارت کار دولت دوازدهم) با اشاره به این دسته از چالش‌ها، مسئله «بازنشستگی پیش از موعد غیرضروری» را یکی از چالش‌های صندوق‌های تامین اجتماعی در ایران ارزیابی کرده بود.

بسیاری از فعالان کارگری بر این باور هستند که مواردی وجود دارد که افراد بدون بهره‌مندی از شرایط کار سخت و زیان‌آور به دلیل سست بودن برخی آیین‌نامه‌ها و ضوابط، مشمول بازنشستگی پیش از موعد می‌شوند.

همچنین نسبت ورودی به خروجی (منابع به مصارف) اصلی‌ترین چالش تامین اجتماعی در ایران معرفی شده است و این امر به قدری مورد توجه بوده که در زمره عوامل امکان ورشکستگی صندوق‌های بیمه‌گر اجتماعی ارزیابی شده است.

درحالی که هرسال تعداد افراد تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی در ایران افزایش می‌یابد، باز هم نسبت بازنشستگان به شاغلین جدید درحال افزایش است.

براساس ماده ۷۶ قانون کار، «کسانی که ۳۰ سال تمام کار کرده و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند در صورتی که سن مردان ۵۰ سال و سن زنان ۴۵ سال تمام باشد می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. (اصلاحی مصوب ۱۳۷۱/۱۲/۱۶)». این درشرایطی است که تنها تبصره دوم این ماده قانونی بر بازنشستگی شامل مشاغل سخت و زیان‌آور پیش از موعد تاکید دارد و مابقی بازنشستگی‌های پیش از موعد شامل دیگر موارد است.

براساس این آمار، بیش از نیمی از بازنشستگی‌ها (نزدیک به ۵۱درصد) در کشور، بازنشستگی پیش از موعد است. حدود هشت سال قبل از تاریخ اخذ آخرین آمار (زمستان ۱۳۹۹)، یعنی در تاریخ ۱۳۹۱ خورشیدی، این آمار چیزی حدود ۱۴درصد بوده است. به این معنا ما در طی یک دهه با افزایش نزدیک به ۴برابری سهم بازنشستگی پیش از موعد از کل بازنشستگی مواجه هستیم.

این درحالی است که به جز کارگاه‌هایی که مشاغل آن‌ها ذاتا سخت و زیان‌آور است (مانند خبرنگاری، کار در معدن و…) سایر کارگاه‌های شناسایی شده به‌عنوان مشمول تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی موظف هستند خود را از حالت سخت و زیان آوری خارج کنند. این درحالی است که خود سازمان تامین اجتماعی اذعان داشته است که رقم معنی‌داری از کارفرمایان دارای کارگاه سخت و زیان آور، ۴درصد اضافی مربوط به بیمه کارگاه خود را نیز پرداخت نکرده و برخی کارگاه‌های سخت و زیان‌آور نیز هنوز شناسایی نشده‌اند.

به این ترتیب، علاوه بر اینکه آمار کارگاه‌های سخت و زیان‌آور با تمهیدات دولت و تدابیر وزارت کار بنابر قانون کاهش نیافته، شاهد این هستیم که موارد دیگری خارج از بحث سخت و زیان آوری کار به موارد بازنشستگی پیش از موعد اضافه شده که در جای خود قابل تامل است.

آهنگ افزایش خروجی‌های صندوق نسبت به ورودی‌ها

آمارهای اداره محاسبات و آمار تامین اجتماعی البته باوجود بروز نبودن؛ اما داده‌های قابل تاملی را در زمینه آهنگ رشد و میزان افزایش نسبت خروجی به ورودی (نسبت رشد بازنشستگان به نسبت رشد بیمه شدگان) در کشور نشان می‌دهد.

در شرایطی که از سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۸ حدود ۳۵۰هزار نفر به جمع بیمه‌شدگان اصلی سازمان اضافه شدند، چیزی حدود ۲۵۰هزار نفر نیز به جمع بازنشستگان پیوستند.

افزایش سن بازنشستگی تهدیدکننده اشتغال‌زایی جدید است

همچنین در این رابطه حجت قنبری (عضو هیئت مدیره اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری و کانون بازنشستگان تهران) با انتقاد از برنامه اعلام شده دولت برای اصلاح سن بازنشستگی از سوی برخی مدیران صندوق‌ها گفت: دولت خود زمانی به این بهانه که بحران بیکاری بالاست و برای جوانان شغل وجود ندارد، تسهیلاتی فراهم می‌کرد که کارگران با سابقه خود را بازخرید کرده و زودتر بازنشسته شوند تا فضای کار برای بیکاران جوان باز شود، اما اکنون مشخص نیست چرا این مسیر اصلاح سن بازنشستگی را برای حل بحران صندوق‌های تامین اجتماعی مطرح می‌کنند. این اقدام با شعار اشتغال‌زایی همخوانی ندارد.

عضو علی البدل کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تهران با بیان اینکه فلسفه نگاه دولت به مسئله کار و بازنشستگی ایراد دارد، تصریح کرد: سوال ما این است که برای یک فرد آیا ۳۰سال کار کافی نیست؟ در شرایط سخت معیشتی فعلی و فشار کار بر یک انسان آیا یک فرد چه میزان باید توان و بنیه خود را وقف جامعه کند تا بتواند از حقوق بازنشستگی برخوردار باشد؟ با این سطح از کیفیت زندگی، تفریحات، سطح مرغوبیت مواد غذایی و سایر شاخص‌ها، توان یک کارگر ایرانی برای کار کردن باید در چه سطح باشد که از نظر منطقی مورد انتظار باشد؟ فلسفه قانون کار نیز این بود که توان نیروی کار را برای کارگر و جامعه حفظ کند، اما امروز مسیر دیگری مطرح شده است.

قنبری با تاکید بر مشکل اصلی صندوق‌های تامین اجتماعی گفت: یکی از اصلی‌ترین چالش‌های صندوق تامین اجتماعی و سایر صندوق‌ها عدم پرداخت بدهی بسیار چشمگیر دولت به این صندوق‌ها است که هر ساله شاهد افزایش آن هستیم. هزینه گروه‌های ۲۶گانه خارج از سازمان تامین اجتماعی که توسط دولت به این صندوق تحمیل شدند، تنها بخشی از این بدهی‌های دولت به سازمان تامین اجتماعی است که خود باید آن را متقبل می‌شد اما بار آن را بدون پرداخت سهم خود بر روی دوش صندوق کارگران و کارفرمایان دیگر قرار داده است. تامین اجتماعی انبوه مسائل دیگر دارد که رفع آن بیشتر از افزایش سن بازنشستگی در اولویت قرار دارد.