هم‌آغوشی صوری؛ سیگنال آمدن چینی‌ها به عربستان برای رقبا چه بود؟

به گزارش تازه‌نیوز، اکوایران نوشت: روابط عربستان به عنوان غول نفتی و چین خوبه عنوان غول اقتصادی در شرق، در هفته‌ای که گذشت همزمان با سفر «شی» به ریاض به اوج خود رسید، از همین رو ناظران با اشاره به توافق‌ها و قراردادهایی که میان دو بازیگر به امضا رسید می‌گویند تعاملات اخیر نشان از آغاز عصری تازه در روابط شراکتی و راهبردی پکن و ریاض دارد.

هم‌آغوشی با رقیبی که تهدید است

«شی» به عربستان سفر کرد و با سایر کشورهای عرب خلیج فارس دیدار داشت تا از یک طرف خود را در قامت بزرگترین مصرف‌کننده نفت جهان در برابر همتایان عرب خود ترسیم کرده و از منظری دیگر به متحدان نزدیک خود نشان دهد که چگونه قادر است به رشد منطقه در حوزه‌های انرژی، امنیت و دفاع کمک کند.

سفر رهبر چین به ریاض فارغ از حاشیه‌هایی که به دنبال داشت به واسطه یک هدف کلی اجرایی شد و آن تلاش چین برای اثبات این گزاره بود که چین به‌سان آمریکا در عرصه جهانی وزنه‌ای است با اهمیت که در معادلات قدرت و در ساختار نظم جهانی باید لحاظ شود. ایالات متحده که بیش از هشت دهه عربستان را به سان متحد استراتژیک خود قلمداد می‌کند امروز متحد دیرین خود را در آغوش رقبیب می‌بیند؛ رقیبی که تلاش‌هایش برای نفوذ در سایر بخش‌های جهان به تهدیدی جدی علیه ایالات متحده تبدیل شده است.

همصدایی عریان اما پر حاشیه

در شرایطی که عربستان برای انکار مفاهیم قطبی شدن یا حمایت از یک بلوک قدرت در برابر بوک دیگر خود را مشتاق نشان می‌دهد، نحوه استقبالش از رهبر چین و همچنین همصدایی عریانش با پکن نشان داد که ریاض به راحتی و فارغ از انتقادهای حقوق بشری متحدان غربی‌اش، می‌تواند با متحد قدرتمند شرقی خود مشارکتی عمیق داشته باشد.

در باب سفر «شی» به چین پنج مولفه قابل تامل است. نخست: عربستان و چین در جریان این سفر در باب مقوله هایی چون استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای، همکاری در حوزه توسعه فن آوری های مدرن چون هوش مصنوعی و نوآوری در بخش انرژی رایزنی داشتند و بیانیه ای مشترکی متشکل از چهار هزار کلمه منتشر کردند که در چارچوبش دو بازیگر هم سویی‌شان را در باب مجموعه ای از مسائل سیاسی شرح داده و متعهد شدند تا همکاری شان را در حوزه هایی چون تحقیقات فضایی، اقتصاد دیجیتال و زیرساخت ها تعمیق بخشیده و همچنین در باب برنامه هسته ای ایران، جنگ در یمن و جنگ روسیه در اوکراین مدعی شدند که از سیاست های کلیدی و مشابه پیروی می کنند.

هم سویی صوری؟

علی شهابی، نویسنده و تحلیلگر سعودی در این باره به خبرگزاری سی ان ان گفت که همسویی برجسته چین و عربستان در باب مسائل کلیدی  به یک باره ایجاد نشده و ماحصل شش سال تلاش دو بازیگر برای نزدیک تر کردن مواضعشان به یکدیگر بوده است. از منظر این تحلیلگر، دیدار رهبران ریاض با «شی» صرفا موجب شد تا اتحاد و نزدیکی دو بازیگر عریان تر شود.جاناتان فولتون، کارشناس فعال در موسسه مطالعاتی آتلانتیک نیز بر این باور است که تلاش های ریاض و پکن بر این محور استوار بود که دو بازیگر در باب مسائلی که در منطقه با اهمیت می دانستند خود را در قاب شریک واقعی و متحدی نزدیک ترسیم کنند.

این تحلیلگر در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا عربستان و چین حقیقتا در باب همه مسائل منطقه ای همسو هستند یا نه، گفت که دو کشور تا جایی که توانستند در ظاهر مواضع خود را نزدیک به یکدیگر نشان دادند با این همه نمی توان منکر اختلاف نظرها شد.

این مطالب را هم ببینید:

• عاقبت گذاشتن تمام تخم‌مرغ‌هایمان در سبد چین و روسیه!
• توافق‌نامه چین و عربستان چه معنایی دارد؟
• سانسور بخشی از بیانیه مشترک چین و عربستان در مورد جزایر سه‌گانه

دور شدن از توافق نانوشته

مقوله دیگری که باید مود توجه قرار بگیرد مرتبط است به توافق نانوشته میان عربستان و ایالات متحده؛ توافقی که در چارچوبش ریاض نفت مورد نیاز چین را تامین و همزمان واشنگتن به تامین امنیت نظامی ریاض و سایر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس متعهد است و از پادشاهی در برابر رقبای منطقه ای حمایت می کند. با این همه عربستان اخیرا در عمل نشان داده که خواهان دور شدن از این توافق سنتی است، از همین رو تاکید دارد که تنوع بخشیدن به دیدگاه های فعلی ریاض ضرورت دارد.

در جریان نشست مشترک رهبران چین و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، «شی» از عزم چین برای همکاری در حوزه انرژی با اعراب گفت و تاکید کرد که جمهوری خلق به واردات نفت خام به شکلی ثابت و در مقادیر بالا از شورای همکاری خلیج فارس و همچنین واردات گاز طبیعی اش از منطقه ادامه خواهد داد. چین بزرگ ترین خریدار نفت جهان است و عربستان بزرگ ترین تامن کننده طلای سیاه.در همین راستا روز جمعه غول نفتی آرامکو و گروه انرژی شاندونگ اعلام کردند که در حال بررسی همکاری برای فرصت سازی های یکپارچه پالایش و پتروشیمی در چین هستند. این اظهار نظر در شرایطی که جهان درگیر کمبود انرژی است و مطالبات پی در پی غرب از تولید کنندگان نفت جهان افزایش تولید ایراد شد.

پادشاهی سال جاری مبلغی بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرد، سرمایه گذاری در مقیاسی وسیع در مجتمع پالایشگاهی و پتروشمی واقع در شمال شرق چین. پکن همچنین مایل به همکاری با ریاض در حوزه امنیتی و تدافعی است؛ دو حوزه مهمی که زمانی برای متحد آمریکایی پادشاهی محفوظ بود. عربستان و همسایگان خلیج فارس از نفوذ برجسته ایران و کاهش حضور امنیتی آمریکا نگران هستند، از همین رو اخیرا برای تامین سلاح به جای غرب به شرق نزدیک تر شده اند.

مفاهیمی که مصادره به مطلوب شدند

یکی از گزاره هایی که هم اعراب و هم چین بر آن تاکید داشتند اصل عدم مداخله بود، اصلی که یکی از مهم ترین مفاهیم تعریف ده در  سیاست خارجی چین است و از دهه ۱۹۵۰ به یکی از آرمان های کلیدی این بازیگر تبدیل شده، حالا عربستان مشتاق است تا این مفهوم را در لفاظی های سیاسی اش بپذیرد بالاخص آن که بر روی طناب محکمی میان متحدان سنتی غربی خود، بلوک شرق و روسیه مانور می دهد.

ناظران می گویند که تفسیر ریاض از اصل عدم مداخله به معنای اظهار نظر نکردن از سیاست های داخلی و حقوق بشری بازیگران دیگر هم است. یکی از موانع کلیدی که روابط عربستان با ایالات متحده و دیگر قدرت های غربی را پیچیده تر کرده، انتقادهای مکرر از سیاست داخلی و خارجی پادشاهی است، قتل جمال خاشقچی، در کنار جنگ در یمن و حمایت ضمنی از روسیه به واسطه جنگ در اوکراین از جمله مقوله هایی است که موجب شده تا ریاض هدف انتقادهای غرب بالاخص آمریکا قرار بگیرد.به نظر می رسد چین نیز به واسطه تنش ها در ارتباط با تایوان و همچنین رویکرد خشونت امیزش با معترضان هنگ کنگی و اویغورهای چینی ساکن در منطقه غربی سین کیانگ دغدغه ای مشابه با پادشاهی دارد.

شهابی در این باره گفت که اصل عدم مداخله از منظر  چین و اعراب بدین معنا است که حوزه خصوصی باید خصوصی بماند و آنگونه که سیاتمداران غربی باور دارند در راستای نیل به مقاصد خاص در عرصه عمومی بازتابی نداشته باشد.

«شی» در جریان سفرش به ریاض از اعضای شورای همکاری خلیج فارس خواست تا از بورس بنزین و گاز شانگهای به عنوان بستری برای فروش نفت و گاز با استفاده از ارز چین استفاده کنند. این رویکرد، چین را به هدف خود که همانا تقویت ارزش پولش در حوزه بین المللی است، نزدیک خواهد کرد و شاید بتواند زمینه ساز کاهش ارزش دلار آمریکا و تاثیر مخرب و در عین حال بالقوه اش بر اقتصاد این کشور شود.

امیدی به آب شدن یخ ها نیست

با این همه، گمانه زنی ها درباره خیز چین برای جایگزین کردن یوان به جای دلار، در حد شایعه باقی مانده است.هرچند تحلیلگران این تصمیم را تحولی منطقی در روابط چین و عربستان در حوزه انرژی قلمداد کرده و می گویند که اجرایی شدن چنین خواسته ای احتمالا زمان بر است.

به گفته شهابی، کنار گذاشتن دلار آمریکا اجتناب ناپذیر است زیرا چین به عنوان بزرگ ترین مشتری پادشاهی دارای اهرم های برجسته ای است. با این همه این تحلیلگر نیز باور دارد که وقوع چنین تحولی زمان بر است.

امروز ایالات متحده به سفر «شی» واکنشی نشان نداده و سکوت اختیار کرده هرچند وقایع را به دقت رصد می کند.شائو جین چای، استادیار دانشگاه شارجه امارات در این باره به سی ان ان گفت این دیدار ممکن است به شکل اساسی نفوذ چین در خاورمیانه را افزایش ندهد اما نشان از کاهش نفوذ آمریکا در منطقه دارد. شکاف میان آمریکا و متحدان سنتی اش یعنی پادشاهی خلیج  فارس شاید مهم ترین سیگنال سفر «شی»به عربستان بود؛ سیگنالی که صراحتا نشان داد که روابط امریکا و اعراب برخلاف تصور همگان یخ زده و امیدی به اب شدنش در کوتاه مدت نیست.