بنزینی که در خودروهای بی‌کیفیت ایرانی به هدر می‌رود!

وقتی پدال بنزین را در خودرو‌های ایرانی فشار می‌دهیم، شاید انتظار شتابی سریع را داشته باشیم، اما آنچه بیشتر حس می‌شود، شتاب افزایش مصرف سوخت است. خودرو‌های داخلی مثل مهمان‌های ناخوانده‌ای هستند که هر چه بیشتر برایشان خرج می‌کنی، کمتر راضی‌ات می‌کنند.

در حالی که صنعت خودروسازی جهان با هر نسل، فاصله خود را از مصرف بی‌رویه سوخت کمتر می‌کند، خودرو‌های ایرانی به نظر می‌رسد که فقط درجا می‌زنند. آن‌ها نه تنها از نظر فناوری به دوران گذشته چسبیده‌اند، بلکه مصرف بالای بنزین‌شان، کیسه‌ای سوراخ برای جیب مردم و اقتصاد کشور به وجود آورده است. با وجود پیشرفت‌های جهانی در مصرف بهینه سوخت، خودرو‌های داخلی ما همچنان «تشنگی» بیشتری به بنزین دارند. با این وضع، آیا بهتر نیست بپرسیم چرا این محصولات به اصطلاح «ملی» هنوز در برابر باد تغییرات جهانی مقاوم‌اند؟ آیا راهی برای خروج از این بن‌بست سوختی وجود دارد، یا ما تنها مصرف‌کننده‌ای هستیم که به تماشای دود شدن سرمایه‌مان ادامه می‌دهیم؟

• زمزمه‌های افزایش قیمت بنزین در سایه جنگ و درگیری در منطقه؛ ماجرا چیست؟ +ویدیو
• مردم دوباره در خیابان؛ فاجعه اعتراضات بنزینی تکرار می‌شود؟

ایرانیان و سوخت، یک داستان پیچیده

به نقل از اقتصاد ۲۴، وقتی از قیمت بنزین در ایران صحبت می‌کنیم، بسیاری از مردم تنها به بهای رسمی نگاه می‌کنند، اما واقعیت این است که مصرف‌کنندگان ایرانی به ازای هر لیتر بنزین، بیش از ۹۰ هزار تومان هزینه می‌پردازند، یعنی معادل ۱.۵ دلار! این هزینه‌ها تنها محدود به قیمت خود بنزین نیست، بلکه شامل عوارض گمرکی، مالیات، سود بازرگانی و هزینه‌های نگهداری خودرو نیز می‌شود. به این ترتیب، ایرانیان در طول ۲۰ سال استفاده از یک خودرو، به طور میانگین بیش از ۱.۸ میلیارد تومان برای سوخت هزینه می‌کنند.

آمار‌ها نشان می‌دهد که مصرف روزانه بنزین در ایران از ۹۵ میلیون لیتر در سال ۱۳۹۸ به حدود ۱۱۳ تا ۱۱۵ میلیون لیتر در سال ۱۴۰۲ رسیده است. این افزایش مصرف، علی‌رغم تلاش‌هایی که برای کنترل مصرف بنزین شده، همچنان در حال رشد است. یکی از دلایل اصلی مصرف بالای سوخت در خودرو‌های ایرانی، قدیمی بودن فناوری‌ها و پلتفرم‌های خودروسازی است. در حالی که کشور‌های اروپایی و آسیایی به طور گسترده از خودرو‌های هیبریدی، برقی و حتی دیزلی بهره می‌برند، خودرو‌های ایرانی همچنان از موتور‌های بنزینی قدیمی استفاده می‌کنند.

به طور متوسط، یک خودروی ایرانی حدود ۱۰ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کند. در مقایسه، خودرو‌های مدرن تولیدشده در ژاپن، آلمان و حتی کره جنوبی تنها ۴ تا ۶ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف دارند. این تفاوت چشمگیر نه تنها به دلیل عدم به‌روزرسانی فناوری‌های تولید خودرو در ایران است، بلکه نشان‌دهنده ناتوانی خودروسازان داخلی در رقابت با بازار‌های جهانی است.

از طرف دیگر در بسیاری از کشورها، سیاست‌های سختگیرانه‌ای برای کاهش مصرف سوخت اعمال می‌شود. به عنوان مثال، خودروسازان در اروپا ملزم به رعایت استاندارد‌های یورو ۶ هستند که مصرف سوخت و انتشار آلاینده‌ها را به حداقل می‌رساند. در مقابل، استاندارد‌های مصرف سوخت در ایران یا سطح پایینی دارند یا به درستی اجرا نمی‌شوند. این ضعف‌ها باعث می‌شود که حتی خودرو‌های جدید تولید داخل نیز بهره‌وری لازم را نداشته باشند.

نبود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمد نیز یکی دیگر از عوامل کلیدی افزایش مصرف بنزین است. در بسیاری از کشور‌های پیشرفته، مردم به جای استفاده از خودرو‌های شخصی به سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی مانند مترو و اتوبوس‌های هیبریدی و برقی روی می‌آورند. اما در ایران، نبود چنین سیستم‌هایی، مردم را ناچار به استفاده از خودرو‌های شخصی با مصرف بالا می‌کند. همچنین باید اشاره کرد که فرسوده بودن خودرو‌های در حال استفاده در ایران، یکی دیگر از عوامل مصرف بالای بنزین است. در حالی که در بسیاری از کشور‌های دنیا برنامه‌های گسترده‌ای برای اسقاط خودرو‌های قدیمی و جایگزینی آن‌ها با خودرو‌های کم‌مصرف و برقی وجود دارد، در ایران هنوز خودرو‌های قدیمی با فناوری‌های کهنه در خیابان‌ها تردد می‌کنند. این خودرو‌های فرسوده، به دلیل کارایی پایین، بخش قابل توجهی از مصرف بنزین را به خود اختصاص می‌دهند.

این در حالی است که مصرف سوخت خودرو‌ها در بسیاری از کشور‌های جهان با استاندارد‌های سختگیرانه تنظیم شده است. به عنوان مثال:

• آلمان: میانگین مصرف سوخت خودرو‌ها ۵ تا ۶ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است. این کشور به دلیل قوانین سختگیرانه محیط زیستی، تمرکز زیادی روی تولید خودرو‌های برقی و هیبریدی دارد.

• ژاپن: مصرف خودرو‌ها در ژاپن نیز در حدود ۴ تا ۵ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر است. با توجه به سیاست‌های سخت‌گیرانه برای کاهش آلایندگی، شرکت‌های ژاپنی به توسعه فناوری‌های کم‌مصرف توجه ویژه‌ای دارند.

• ایالات متحده: میانگین مصرف سوخت خودرو‌ها در آمریکا حدود ۷ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است که با وجود بالا بودن نسبت به اروپا و ژاپن، هنوز به مراتب از ایران کمتر است.
در مقابل، در ایران خودرو‌ها همچنان در حدود ۱۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف دارند که این تفاوت قابل توجهی در مصرف سوخت ایجاد می‌کند و پیامد‌های منفی اقتصادی و زیست‌محیطی به همراه دارد.

• فرانسه: ماشین‌های فرانسوی به طور متوسط حدود ۵ تا ۷ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند. البته این میزان بسته به نوع و مدل خودرو، شرایط جاده و سبک رانندگی ممکن است متفاوت باشد. برای مثال، خودرو‌های کوچک‌تر و به‌روزتر معمولاً مصرف کمتری دارند، در حالی که خودرو‌های بزرگ‌تر و SUV‌ها ممکن است در محدوده بالاتری از مصرف بنزین قرار گیرند.

• چین: ماشین‌های چینی به طور متوسط حدود ۶ تا ۹ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند. این میزان مصرف بستگی به نوع خودرو و تکنولوژی‌های به کار رفته در آن دارد. خودرو‌های برقی و هیبریدی که به تازگی در چین محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند، مصرف سوخت کمتری دارند، در حالی که خودرو‌های سنتی و بزرگ‌تر ممکن است در محدوده بالاتری از مصرف بنزین قرار گیرند؛ و در نهایت …

با در نظر گرفتن تمامی ابعاد بررسی‌شده، مشخص می‌شود که مشکل مصرف بالای بنزین در خودرو‌های ایرانی فراتر از یک بحران انرژی ساده است و به ریشه‌های عمیق‌تر در ساختار تولید و سیاست‌های صنعتی کشور بازمی‌گردد. این مسئله نه‌تنها به کیفیت پایین تولیدات داخلی، بلکه به فقدان برنامه‌های بلندمدت برای بهبود تکنولوژی و سازگاری با استاندارد‌های جهانی مربوط می‌شود. در حالی که در کشور‌های پیشرفته، دولت‌ها با اجرای سیاست‌های تشویقی به کاهش مصرف سوخت و حرکت به سمت فناوری‌های پاک و کم‌مصرف کمک می‌کنند، ایران هنوز درگیر تولید خودرو‌های پرمصرف و غیربهینه است.

نکته کلیدی اینجاست که تقصیر اصلی بر گردن مصرف‌کنندگان ایرانی نیست؛ بلکه آن‌ها با نبود گزینه‌های بهتر و جایگزین‌های کارآمد، به ناچار به سمت محصولات بی‌کیفیت داخلی سوق داده می‌شوند. در نهایت، راه‌حل بلندمدت نه‌تنها در بهبود کیفیت خودرو‌های تولید داخل، بلکه در یک بازنگری اساسی در سیاست‌های کلان صنعتی و محیط‌زیستی کشور است. ایران باید به سمت تولید خودرو‌های کم‌مصرف و دوستدار محیط زیست حرکت کند، تا از یک سو بار اقتصادی سنگین مصرف بنزین کاهش یابد و از سوی دیگر، به حفاظت از منابع انرژی و محیط زیست کمک شود.