توهم خودروسازی پیشرفته؛ چرا مدیران صنعت خودرو از خواب بیدار نمی‌شوند؟

خراسان نوشت: تازه ترین گزارش مرکز پژوهش های مجلس از وضعیت تولید در صنایع بورسی نشان می دهد که به‎رغم روند کلی ۷ ماهه، تولید و فروش خودروسازان در مهر امسال نسبت به شهریور و همچنین مهر سال گذشته، در روند مثبت قرار گرفته است. بر این اساس، گروه صنعت خودرو و قطعات در مهر امسال نسبت به شهریور با ۲۶.۵ درصد رشد تولید و ۲۸.۵ درصد رشد فروش روبه‎رو شده است. از منظر نقطه ای، خودروسازان تولید خود را در مهر امسال نسبت به مهر سال گذشته ۱۲ درصد و فروش خود را ۹.۱ درصد افزایش داده اند. با این حال از منظری کلی تر، مشاهده می شود که صنعت خودرو هنوز در ۷ ماهه امسال با عقب ماندگی ۸.۹ درصدی تولید و ۱۲.۶ درصدی فروش نسبت به ۷ ماهه سال گذشته روبه روست.

عقب ماندگی صفر تا ۹ درصدی تولید خودروسازان

نگاهی نزدیک تر به وضعیت تولید خودرو توسط سه خودروساز کشور یعنی ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو نشان می دهد که تولید این سه مجموعه، رشدی بین منفی ۹ تا صفر درصد در ۷ ماهه امسال تجربه کرده است. به طوری که تولید ایران خودرو از حدود ۲۹۹ هزار دستگاه در ۷ ماهه ۱۴۰۲ به حدود ۲۹۰ هزار دستگاه در بازه زمانی مشابه در سال جاری کاهش یافته است.  همان‎گونه که انتظار می رود، تولیدات گروه پژو  همچنان سهم عمده از تولیدات این خودروساز را به خود اختصاص داده اند و پس از آن، گروه سورن و دنا قرار دارد.
این روند در سایپا کمی متعادل تر بوده است. در این خودروسازی در ۷ ماهه امسال حدود ۲۰۳ هزار دستگاه خودرو تولید شده که با سال گذشته تنها ۵۰۰ دستگاه فاصله دارد. آن گونه که صورت های مالی ۷ ماهه این خودروساز نشان می دهد، تمرکز عمده سایپا در این مدت بر تولید خانواده ایکس ۲۰۰ (تیبا، کوییک، ساینا) بوده است و پس از آن، وانت ۱۵۱ و شاهین در رده های بعدی قرار دارند.
با این حال پارس خودرو افت محسوس و ۹ درصدی تولید را در ۷ ماهه امسال تجربه کرده و تولید این مجموعه از ۶۵ هزار و ۱۷۰ دستگاه به ۵۹ هزار و ۵۰۰ دستگاه افت کرده است. این خودروساز که در سال های نه چندان دور، محصولات محبوبی نظیر رنو ساندرو، پارس تندر را تولید می کرد، هم اینک عمده انرژی خود را در تولید گروه کیو ۲۰۰ (کوییک)، ساینا اس و سهند گذاشته است.

رشد منفی ۱۲ تا منفی یک درصدی فروش ۳خودروساز

از منظر فروش، آمار عملکرد خودروسازان نشان می دهد که پارس خودرو در این بخش نیز رکورددار است و فروش این مجموعه با افت ۱۲ درصدی به ۵۷۰ هزار دستگاه رسیده است. خودروهای گروه کوییک و ساینا اس این شرکت، تولیداتی از این شرکت بوده اند که بیشتر از دیگر تولیدات این مجموعه در ۷ ماهه امسال به بازار راه پیدا کرده اند.
اما سایپا به‎رغم وضعیت بهتر تولید نسبت به ایران خودرو در ۷ ماهه امسال، در مرحله فروش از آن عقب افتاده است. جزئیات صورت های مالی ۷ ماهه این شرکت نشان می دهد که در این مدت بیش از ۱۸۹ هزار و ۹۰۰ دستگاه خودرو از این مجموعه به بازار رسیده، در حالی که سال گذشته در همین بازه زمانی، این شرکت حدود ۱۹۷ هزار دستگاه خودرو به بازار عرضه کرده بود.
درنهایت و در خصوص ایران خودرو باید گفت که این شرکت با کمترین افت فروش در ۷ ماهه امسال نسبت به سال گذشته (در مقایسه با دو خودروساز دیگر) روبه‎رو بوده و عرضه این شرکت به بازار افتی در حدود یک درصد داشته است.

سرگردانی صنعت خودرو در ایران

هم‎اکنون نوعی سرگردانی در صنعت خودروی کشور دیده می شود. موضوع قیمت گذاری، ضعف حاکمیت شرکتی، دخالت های دولت، به دوش کشیدن زیان انباشته تا ۲۵۰ هزار میلیارد تومانی و… مواردی است که موجب شده تا این صنعت فی نفسه جذاب برای سرمایه گذاری و رشد، نتواند به جایگاه خود در طی سالیان گذشته برسد.
مرکز پژوهش های مجلس در این زمینه و در گزارش شماره ۲۰۰۲۱ که شهریور امسال منتشر شده، به‎طور مفصل به آسیب شناسی این صنعت و به‎خصوص لزوم بازطراحی نظام تنظیم‎گری خودرو پرداخته است. این گزارش با اشاره به ساختار سهامداری شرکت های ایران خودرو و سایپا، این موضوع را به عنوان یکی از مسائل مهم این صنعت بیان کرده و آورده است: ساختار سهام داری ایران خودرو و سایپا به شکلی است که به رغم واگذاری عمده سهام دولت، عملاً مدیریت بنگاه به‎طور کامل در اختیار دولت قرار دارد. در نتیجه دولت یا هر نهادی که از امکان چانه زنی با دولت و یا بخش های مرتبط با صنعت خودرو بهره مند است، موفق به اعمال نظر و دخالت بی واسطه و بدون درنگ در این شرکت ها خواهد شد. این مسئله موجب شده که اولاً شرکت های خودروسازی و مدیران آن کاملاً بر اساس منافع اجزای مختلف دولت و حاکمیت اقدام به تصمیم گیری کنند و الزاماً منابع شرکت را تامین نکنند، ثانیاً با تغییر کلی و جزئی در دولت ها و حتی تغییر در سایر نهادها صنعت خودرو دستخوش تحولات فراوان شود. از این رو به صورت ساختاری امکان سرمایه گذاری بلندمدت  به ویژه در حوزه های فناورانه که به دلیل بازدهی دیرهنگام و طولانی مدت نیازمند امنیت سرمایه گذاری بالایی است، در این صنعت از بین رفته و بنگاه ها را درگیر روزمرگی فراوان کرده است. ثالثاً از آن جا که دولت در ظاهر سهام خود را واگذار کرده، عملاً مسئولیت پذیری کمتری نسبت به زمانی که به صورت رسمی سهامدار خودروسازان بوده است، از خود نشان می دهد.
با این اوصاف، باید گفت استقرار کامل نظام حاکمیت شرکتی یکی از الزامات مدیریت صنعت خودرو است. در این زمینه، واگذاری صحیح و اصولی خودروسازان به بخش خصوصی به گونه ای که دولت در جایگاه صحیح تنظیم‎گری قرار گیرد، از تبدیل انحصار دولتی به انحصار خصوصی جلوگیری شود، واگذاری، به بخش خصوصی دارای اهلیت و برنامه رشد صنعت انجام شود و همچنین از دخالت های مضر دولت در این بخش جلوگیری شود، می تواند این صنعت را از بن بست کنونی نجات دهد.