حضور دوباره ظریف در دولت با جایگاهی جدید؟

انصاف‌نیوز نوشت: محمدجواد ظریف ۶ اسفند ۱۴۰۳ با انتشار پستی در فضای مجازی اعلام کرد که از سمت خود، معاونت راهبردی رئیس جمهور استعفا داده شده است!

درباره‌ی این «استعفا داده شدگی» گمانه‌زنی‌ها فراوان است، اما سوال این است که محمدجواد ظریف تحت چه عنوانی در دولت می‌تواند مجددا به فعالیت بپردازد و یاری‌رسان آن باشد بدون اینکه به قانون مشاغل حساس بر بخورد و یا گزکی دست تندروها بدهد.

علی باقری، فعال سیاسی و کوروش احمدی، دیپلمات سابق به این سوال پاسخ داده‌اند.

هنوز هم امکان حضور ظریف در دولت وجود دارد

علی باقری در ابتدای صحبت‌هایش بر این موضوع تاکید می‌کند که در همین شرایط قانونگذاری کشور هم امکان ادامه‌ی حضور محمدجواد ظریف در دولت وجود دارد. او این موضوع را وابسته به هماهنگی بیشتر و عوامل دیگر می‌داند. آقای باقری می‌گوید بسیاری افراد دیگر همین حالا حضور دارند که شرایطشان به لحاظ قانونی از آقای ظریف بدتر است.

باقری توضیح می‌دهد که چهره‌ی ظریف در عرصه‌ی بین‌الملل همچنان اثرگذار است و نداشتن مسئولیت سیاسی و رسمی ظرفیت ایشان برای اثرگذاری در مناسبات بین‌المللی و نیز اینکه صدای گویای کشور در جهان باشند را از بین نمی‌برد. او البته یادآوری می‌کند که حضور ظریف در دولت می‌توانست مقوم این جایگاه باشد.

تاسیس یک جایگاه برای ظریف در دولت کار سختی نیست

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب توضیح می‌دهد که پیدا کردن جایگاه یا عنوان خاص برای محمدجواد ظریف در دولت مشکل لاینحلی نیست. او می‌گوید که اگر اراده و پذیرش حضور ایشان در دولت وجود داشته باشد پیدا کردن یا حتی تاسیس یک جایگاه برای ایشان سخت نخواهد بود.

باقری برای مثال به مشاور ارتباط خارجی یا معاونت یا مشاوری جدید در ریاست جمهوری اشاره می‌کند. او تاکید می‌کند که نظام بروکراتیک کشور علیرغم وجود قانون مشاغل آنقدر انعطاف دارد که بتوان از ظریف به نفع کشور و ملت استفاده کرد.

باقری مجددا می‌گوید که مسئله، قانون مشاغل حساس نیست و این را بیشتر بهانه می‌داند چرا که افراد دیگری هم هستند که شامل این قانونند ولی هنوز در دولت حضور دارند. او اضافه کرد: حضور محمدجواد ظریف می‌توانست با سعه صدر ادامه پیدا کند تا آن قانون هم اصلاح شود.

سخنگوی غیررسمی دولت جمهوری اسلامی

باقری تایید کرد که ظریف باتوجه به اثرگذاری‌ای که در عرصه‌ی بین‌الملل دارد می‌تواند سخنگوی غیررسمی وزارت خارجه نیز باشد، هرچند که اگر این جایگاه رسمی بود تاثیر بیشتری هم می‌توانست داشته باشد.

کوروش احمدی، دیپلمات سابق در واکنش به احتمال سخنگوی غیررسمی شدن محمدجواد ظریف می‌گوید: باید دید منظور از سخنگوی غیررسمی چیست. اگر منظور این است که گفته‌ها یا نوشته‌های ایشان بدون اینکه سمتی یا عنوانی داشته باشد، تا حدودی به عنوان نظر دولت تلقی شود، بعید می‌دانم چندان عملی باشد. ایشان قبل از دولت پزشکیان، یعنی در دوره دولت سیزدهم، هم مصاحبه یا سخنرانی می‌کرد، اما نظرات ایشان را کسی موضع دولت تلقی نمی‌کرد.

دنیا نظر پزشکیان هم تعیین‌کننده نمی‌داند تا چه رسد به ظریف

موضوع دیگری که احمدی به آن اشاره کرد این بود که «پیش فرض گروهی از ناظران و بخش‌هایی از مردم این است که اساسا نظرات و تصمیمات دولت و شخص مسعود پزشکیان در عرصه روابط خارجی چندان مهم و تعیین کننده نیست. اگر فرض کنیم که چنین تلقی در مورد خود دولت در داخل و خارج وجود داشته باشد، چطور نظرات شخصی که عنوانی رسمی هم ندارد، می‌تواند به عنوان نظرات دولت تلقی شود و تاثیری بر روند امور داشته باشد؟»

احمدی در پاسخ به این سوال که آیا محتمل یا مطلوب نیست که دولت پزشکیان عنوانی غیراجرایی برای دکتر ظریف در نظر بگیرد و از این طریق امکانی برای استفاده غیررسمی از توانایی‌ها و تجربیات ایشان فراهم شود، گفت: اگر منظور عنوان مشاور رئیس جمهور باشد، می‌دانیم که مشاور رئیس جمهور نیز مشمول قانون مشاغل حساس است. کسانی که با حضور آقای ظریف به عنوان معاون راهبردی رئیس جمهور مشکل داشتند، مسئله‌شان این بود که ایشان اصلا در نهادهای حکومتی امکان هیچ گونه حضوری را نداشته باشند.

پزشکیان چقدر بر حضور ظریف تاکید دارد؟

احمدی در پاسخ به سوال دیگری گفت باید دید اساسا دکتر پزشکیان چقدر تمایل دارد که روی استفاده از دکتر ظریف اصرار کند؟ ایشان اگر تمایلی جدی در این مورد داشت، می‌توانست استعفای تکلیفی ایشان را نپذیرد.

احمدی در مورد شرایطی که احیانا ایران مذاکره را قبول کند نیز گفت: کسی را نمی شناسد که از ظریف برای مدیریت چنین مذاکرات مهم و حساس و اداره تیم مذاکره کننده ایران توانایی بیشتری داشته باشد؛ چرا که اداره چنین مذاکراتی مستلزم داشتن تجربه و تسلط به اموری چون حقوق بین الملل، تنظیم متون حقوقی پیچیده، سیاست داخلی آمریکا و فضای عمومی روابط بین الملل است. طبعا ایشان بدون اینکه سمتی رسمی داشته باشد نمی‌تواند در مذاکرات شرکت کند. نباید از یاد برد که ایشان برای ۸ سال وزیر خارجه بوده و لذا نمی‌تواند به عنوان یک کارشناس یا عضو ساده هیات مذاکره کننده را همراهی کند.

خودکرده را تدبیر نیست

تنها حالت ممکن به نظر احمدی می‌تواند این باشد که دکتر ظریف بپذیرد به عنوان مشاور به تیمی که در مذاکرات احتمالی شرکت خواهد کرد، مشورت بدهد که این نیز البته چندان اثربخش نمی‌تواند باشد چرا که نظر مشورتی باید بر مبنای شناخت دقیق از جریان امور و مواضع طرف‌های خارجی، مسائل غیر علنی و مذاکرات و مواضع واقعی داخلی باشد. وی افزود: متاسفانه ما خود به دست خود موجب محرومیت خود از امکانات و نقاط قوت خود شده‌ایم.