دنیا منتظر واکنش ترامپ به نامه ایران؛ آغاز روزهای حساس در تاریخ روابط ایران و آمریکا
در حالی که دونالد ترامپ پاسخ نامه خود به تهران را دریافت کرده، به نظر می‌رسد چند هفته آینده وضعیت روشن‌تری را در رابطه با این تنش‌ها و نیز مکاتبات شاهد خواهیم بود. هم در داخل کشور، هم کشورهای منطقه و به‌ویژه کشورهای عربی جنوب خلیج فارس، هم اروپا و هم چین و روسیه، همه منتظرند تا واکنش ترامپ به پاسخ نامه ایران به‌طور روشن اعلام گردد.
ایرنا نوشت: عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک درباره رابطه ایران و آمریکا و نامه‌های رد و بدل شده میان دو کشور نوشت: خبرهایی به گوش می‌رسد که دونالد ترامپ مخالفتی با پیشنهاد ایران مبنی بر مذاکرات غیرمستقیم ندارد، هرچند که در نهایت ممکن است این مذاکرات را مقدمه‌ای برای مذاکرات مستقیم ارزیابی کند. به‌علاوه، برخی مقامات سیاسی شناخته‌شده ایرانی نیز در مصاحبه‌های خود بیان کرده‌اند که مذاکرات غیرمستقیم برای شناخت درخواست‌های طرف آمریکایی است و می‌توان از این سخنان این‌گونه برداشت کرد که در صورت تمرکز ترامپ بر مسئله هسته‌ای و پیگیری نوعی مذاکرات برابر و نه از موضع بالا، مذاکرات غیرمستقیم می‌تواند به مذاکرات مستقیم تبدیل شود.
هرچند به نظر می‌رسد در درون دولت آمریکا در رابطه با مواجهه با ایران اختلاف نظرهایی وجود دارد. مشاور امنیت ملی و وزیر دفاع از جمله کسانی هستند که خواهان فشار حداکثری و برخورد سخت با جمهوری اسلامی هستند، در حالی که شخص ترامپ و نماینده خاورمیانه‌ای او بر مذاکره تأکید دارند.
در این میان، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه که جزو افراد تندروی دولت به حساب می‌آید، یکی دو هفته‌ای است که کمتر سخنی در این رابطه مطرح کرده و احتمالاً او در وسط این دو دیدگاه ایستاده و اگر هم مذاکراتی شروع شود، به عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی از سیاست رئیس‌جمهور و روند دیپلماسی حمایت خواهد کرد.
نکته قابل توجه در این رابطه سخنان وزیر خارجه اسرائیل است که در آخرین مصاحبه خود بیان کرده است: «ما فقط نمی‌خواهیم ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند و اگر از طریق دیپلماسی این امر محقق شود، با آن مخالفتی نخواهیم داشت.» این اولین بار است که فردی در دولت نتانیاهو چنین سخنانی را به زبان می‌آورد، زیرا تا کنون اسرائیل با هر گونه مذاکره‌ای با جمهوری اسلامی در رابطه با موضوع هسته‌ای مخالفت کرده و در تبلیغات منفی علیه مذاکرات، مقامات اسرائیلی اعلام می‌کردند که ایران به دنبال سلاح هسته‌ای است و از طریق مذاکره به دنبال خرید زمان است.
به احتمال قوی، این سخنان وزیر خارجه اسرائیل به این دلیل است که اطلاعاتی از درون دولت آمریکا و شخص ترامپ دارند که وی تصمیم به مذاکره با جمهوری اسلامی ایران گرفته است. هرچند که این احتمال نیز وجود دارد که طرف آمریکایی به اسرائیل اطمینان داده باشد که در صورتی مذاکرات نتیجه‌بخش خواهد بود که دیگر مسأله غنی‌سازی در ایران خطری برای تولید سلاح نداشته باشد.
در این وضعیت تنش‌زا، کشورهای عربی خلیج فارس نیز بیکار نیستند و نگرانی خود را ابراز کرده‌اند. بویژه اینکه هر روز خبرهایی می‌رسد که آمریکا بر میزان ناوها و هواپیماهای خود در منطقه می‌افزاید. در خبرها آمده بود که کشورهای عربستان، کویت و قطر به جمهوری اسلامی اطلاع داده‌اند که به هیچ‌وجه اجازه نخواهند داد که از خاک آنها به کشور همسایه شمالی حمله‌ای صورت پذیرد.
کشورهای مهم اروپایی نیز به افزایش تنش بین ایران و آمریکا حساسیت نشان داده‌اند. آنها دیپلماسی را تنها راه حل مشکل هسته‌ای ایران دانسته و وزیر خارجه فرانسه اعلام کرده است که اگر گفت‌وگو بین ایران و آمریکا آغاز نشود، مسیر غیر از دیپلماسی جنگ بین آمریکا و ایران را اجتناب‌ناپذیر می‌داند. به همین جهت، مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، یک جلسه کابینه را به موضوع ایران اختصاص داده است.
البته به نظر می‌رسد که فرانسه نیز مانند بسیاری از کشورهای اروپایی با درگیری بین ایران و آمریکا مخالف است، اما در عین حال بی‌میل نیست که فشارها بر ایران افزوده گردد تا در صورت آغاز مذاکرات، جمهوری اسلامی در رابطه با موضوع هسته‌ای دستاورد چندانی نداشته باشد. در مذاکرات قبلی نیز فرانسوی‌ها در مواقعی سنگ‌اندازی کرده‌اند و ضمن اینکه فرانسه نسبت به مسأله توسعه فعالیت‌های موشکی ایران حساسیت نشان داده است.
روشن است که اعضای اروپایی گروه ۵+۱، همراه با چین و روسیه، موضع یکسانی با آمریکا ندارند و همگی حمله به ایران را رد می‌کنند. هرچند روسیه و چین در اظهارات علنی خود، ترامپ را مسئول بهم‌خوردن توافق هسته‌ای (برجام) دانسته و سیاست تهدیدآمیز اروپا برای فعال کردن مکانیزم ماشه را نمی‌پسندند.
به نظر می‌رسد کندی مذاکره با اروپا، در حالی که زمان زیادی تا اکتبر و موضوع اسنپ بک باقی نمانده، بی‌ارتباط با تعیین تکلیف وضعیت روابط ایران و آمریکا نباشد. احتمالاً در صورت آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، مذاکرات با اروپا و همچنین مشورت با چین و روسیه نیز تسریع خواهد یافت.
نکته قابل توجه این است که توافق شده آقای گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در روزهای آینده سفری به ایران داشته باشد و با مقامات سیاسی و هسته‌ای ایرانی ملاقات کند. سفر گروسی به تهران در این مقطع حساس از اهمیت خاصی برخوردار است و می‌تواند بر افزایش یا کاهش تنش‌ها تأثیرگذار باشد. هرچند که به نظر می‌رسد احتمال کاهش تنش‌ها بیشتر است و وی دست خالی تهران را ترک نخواهد کرد.
این مطلب را هم ببینید: حمله نظامی مشترک آمریکا و اسرائیل به ایران؛ تهران چطور پاسخ خواهد داد؟
