بحران شام ۱۰ساله شد +عکس
اقتصاد سوریه بعد از سال‌ها جنگ در آستانه فروپاشی کامل قرار گرفته است.
به گزارش تازه‌نیوز، در تقویم مخالفان دولت سوریه، دوشنبه‌ای که گذشت سالگرد آغاز جنبش اعتراضی در این کشور بود که به جنگ خانمان‌سوزی منجر شد که ده‌ها هزار کشته و میلیون‌ها آواره تاکنون بر جا گذاشته و هنوز چشم‌اندازی روشن برای پایان آن وجود ندارد.
جنگ درازمدت داخلی در سوریه در کنار دخالت‌های خارجی، تحریم‌ها، جهانگیری کرونا و سقوط ارزش پول ملی در لبنان باعث شده است که ثروتمندترین شهرهای سوریه نیز به تدریج وارد سخت‌ترین شرایط اقتصادی در طول یک دهه گذشته شوند. یک دهه پیش پانزدهم مارس ۲۰۱۱ شهروندان دمشق و شهرهای استان درعا، در اعتراض به انتشار خبری در مورد بازداشت و شکنجه ۱۵ دانش‌آموز دبیرستانی که به دلیل کشیدن نقاشی سیاسی روی دیوارهای مدرسه توسط نیروهای امنیتی دستگیر شده بودند به خیابان‌ها ریختند. این اعتراضات که در پی جنبش‌های مدنی در مصر، تونس و لیبی در سوریه نیز با هدف سرنگونی نظام حاکم آغاز شده بود، در ماه‌های اولیه با عنوان «فاز مدنی انقلاب سوریه» توصیف می‌شود، دورانی که هنوز مخالفان دولت سلاح در دست نگرفته بودند و جنگ داخلی در سوریه با دخالت نیروهای مسلح دولت آغاز نشده بود. در بسیاری از کشورهای عربی که نهضت‌های مردمی علیه حاکمیت در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ آغاز شده بودند، تا پایان سال ۲۰۱۳ یا انقلابی‌ها مانند تونس موفق به سرنگونی دیکتاتور حاکم شده بودند، یا مانند مصر دولت انقلابی محصول پیروزی انقلاب با کودتا برکنار شد یا اینکه مانند بحرین، همه مخالفان با خشونت سرکوب شدند. در این میان درگیری‌ها بعد از یک دهه هنوز در سه کشور یمن، لیبی و سوریه ادامه دارد، هر سه کشور با ادامه تنش‌ها میان مخالفان و دولت حاکم گرفتار تجاوز خارجی و گروه‌های نیابتی شدند که با تامین مالی و تسلیحاتی از سوی برخی کشورهای اروپایی و رژیم‌های ثروتمند عربی در منطقه، به آتش‌افروزی، تروریسم و تلاش برای آشوب مشغولند.
فروپاشی اقتصادی در سوریه
اعتماد گزارش داد: در حالی که تا یک هفته دیگر، یمنی‌ها به ششمین سالگرد آغاز تجاوز نظامی عربستان سعودی و متحدانش می‌رسند، در سوریه بحران دیروز ده ساله شد. آسوشیتدپرس، در گزارشی با عنوان «جمهوری صف‌ها» می‌نویسد: «یک دهه جنگ ویرانی سوریه را به شدت عمیق‌تر کرده است. نزدیک به نیم میلیون نفر تاکنون جان خود را از دست داده‌اند، نیمی از جمعیت ۲۳ میلیون نفری پیش از جنگ سوریه اکنون درون و بیرون کشور آواره هستند، بزرگ‌ترین بی‌جایی جمعی در جهان از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون و تقریبا همه زیرساخت‌های سوریه نابود شده است.» این گزارش ادامه می‌دهد که دولت سوریه تا مدت‌ها توانسته بود وضعیت اقتصادی در مناطق تحت کنترل دولت را سر پا نگه دارد و تا حد زیادی در شهرهایی که تحت کنترل دولت بودند، نسبت به مناطق جنگ‌زده تحت کنترل شورشیان، وضع اقتصادی بهتر بود. اما به نوشته آسوشیتدپرس «از سال گذشته با آغاز تحریم‌های شدید امریکا و فروپاشی مالی در لبنان که مهم‌ترین نقطه اتصال دولت سوریه با جهان خارج بود، به سرعت وضع اقتصادی در نقاط تحت کنترل دولت هم سقوط کرد. علاوه بر همه مشکلات از آثار جنگ گرفته تا فساد حکومتی و تحریم‌های خارجی، در طول یک‌سال گذشته جهانگیری ویروس کرونا هم به مشکلات افزوده شده است.»
خبرنگار آسوشیتدپرس می‌نویسد که این روزها در دمشق برای پر کردن یک باک بنزین صاحب خودرو دست‌کم باید ۵ ساعت در صفی بایستد که تا کیلومترها آن سوتر از پمپ بنزین امتداد یافته است و خانواده‌ها باید ساعت‌ها در صف نانوایی بایستند تا سهمیه هر خانواده دو بسته نان روزانه‌شان را به قیمت دولتی دریافت کنند. به نوشته آسوشیتدپرس در طول یک‌سال گذشته قیمت مواد خوراکی در سوریه بیش از ۲۳۰ درصد رشد کرده است و بسیاری از کالاهای اساسی نایاب شده‌اند. بسیاری از خانواده‌ها ماه‌هاست که به گوشت و میوه دسترسی نداشته‌اند و در بازارهای تر‌بار، معمولا خریداران فقط توانایی خرید یک دانه میوه دارند. بر اساس این گزارش کل دستمزد ماهانه یک کارمند دولت معادل ۱۵ تا ۲۰ دلار است که به نزدیک یک‌دهم همین رقم در سال گذشته که حدود ۱۷۰ دلار می‌شد، رسیده است.
نقش بازیگران خارجی سوریه
بعد از یک دهه جنگ و خونریزی، به‌رغم موفقیت دولت برای بازپس‌گیری بخش عمده‌ای از خاک سوریه از سلطه شورشیان و گروه‌های تروریستی همچون داعش و هیات تحریر شام، همچنان تسلط دولت مرکزی به سراسر خاک سوریه بازنگشته است. در شمال دولت ترکیه نظامیان خود را تا عمق خاک سوریه پیش برده است تا به گفته خود سپری در برابر نفوذ تروریست‌ها از خاک سوریه به ترکیه ایجاد کند و نیروهای شبه‌نظامی کرد را که توسط امریکا حمایت می‌شوند از مرزهای خود دور نگه دارد. استان ادلب میزبان بیش از دو میلیون نفر از اعضای گروه‌های شورشی و هواداران و خانواده‌های‌شان است که در طول یک دهه جنگ از مناطق آزاد شده توسط دولت به این استان اعزام شده‌اند. بر اساس توافق ایران، ترکیه و روسیه، دولت دمشق از حمله به این استان برای تصرف مجدد آن و پایان دادن به حکومت شورشیان خودداری کرده و ترکیه نیروهای خود را با عنوان ضامن آتش‌بس درون این استان مستقر کرده است. ترکیه همزمان به تجهیز و تسلیح گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به خود در شمال و شمال غربی سوریه ادامه می‌دهد. دولت اردوغان از روزهای نخستین آغاز اعتراض‌ها در دمشق از مخالفان جدی بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه بود و هنوز هم تلاش می‌کند با تسلیح نیروهای نیابتی در خاک سوریه، از هر فرصتی برای تضعیف بشار اسد استفاده کند.
شمال شرقی سوریه نیز در اختیار نیروهای شبه‌نظامی کرد قرار دارد. گروه‌های شبه‌نظامی که تحت لوای «نیروهای دموکراتیک سوریه» شرق رودخانه فرات را تحت سلطه خود دارند، سال‌ها توسط دولت ایالات متحده امریکا تجهیز و تسلیح شده‌اند. دولت امریکا ابتدا با ادعای مبارزه با داعش در این مناطق حاضر شد، اما دو سال پیش در پی دستور دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا برای عقب‌نشینی نظامیان امریکایی از خاک سوریه، اعلام شد که ماموریت نیروهای امریکایی در خاک سوریه تغییر کرده و وظیفه اصلی آنها «محافظت از منابع نفتی شرق سوریه و جلوگیری از رسیدن نفت به دولت مرکزی» است. دولت جدید امریکا هنوز راهبرد مشخصی در مورد آینده حضور نیروهای امریکایی در سوریه ارایه نکرده است. دمشق هم نیروهای امریکایی و هم نیروهای ترکیه مستقر در خاک خود را نظامیان اشغالگر معرفی می‌کند و خواستار خروج فوری آنها شده است. امریکایی‌ها علاوه بر شمال شرقی سوریه، در پایگاهی در جنوب شرقی این کشور به نام تنف نیز حضور دارند. این پایگاه در عمق بیابان‌های استان دیرالزور سوریه، در سه ضلعی محصور در مرزهای سوریه با اردن و عراق، از منظر امریکایی‌ها با هدف مسدودسازی مسیر دسترسی ایران از طریق خاک عراق به سوریه و لبنان ایجاد شده است.
بازیگر دیگری که به صورت مستمر به تنش‌آفرینی در سوریه در طول سال‌های اخیر ادامه داده، رژیم اشغالگر سرزمین فلسطین است که علاوه بر اشغال بخشی از خاک سوریه در استان قنیطره، در طول دو سال گذشته به صورت مکرر با بهانه مبارزه با نفوذ ایران در سوریه به شهرها و مناطق تحت کنترل دولت مرکزی حملات هوایی و موشکی انجام می‌دهد.
بازیگر خارجی دیگر حاضر در سوریه، روسیه به عنوان اصلی‌ترین حامی نظامی و سیاسی دولت بشار اسد است. روس‌ها دو پایگاه دایمی هوایی و دریایی در لاذقیه و حمیمیم ایجاد کرده‌اند و نیروهای نظامی روسیه به صورت گسترده‌ای از عملیات ارتش سوریه برای مبارزه با شورشیان مسلح، تروریست‌ها و گروه‌های شبه‌نظامی حمایت می‌کنند. گفته می‌شود که مسکو قصد دارد پایگاه نظامی جدیدی در قلب سوریه و در شهر پالمیرا (تدمر) که روزگاری با پشتیبانی گسترده نیروهای روس از سلطه داعش آزاد شد، ایجاد کند. ایران بازیگر قدرتمند دیگری است که سابقه دوستی چند دهه‌ای با دولت دمشق دارد. مخالفان دولت سوریه، دولت‌های غربی و اسراییل، ایران را اصلی‌ترین حامی اقدام‌های مسلحانه دولت مرکزی سوریه علیه مخالفان معرفی می‌کنند و همواره به ایران اتهام زده‌اند که شبه‌نظامیانی را در سوریه مستقر کرده است که در این کشور علیه مخالفان عملیات نظامی انجام می‌دهند. ایران همواره این اتهام را رد و حضور خود در سوریه را مستشاری و برای کمک به مبارزه با تروریسم و بازگشت ثبات به این کشور جنگ‌زده توصیف کرده است.
