با افزایش تهدید کشورهای اروپایی و آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم «اسنپ‌بک» در برجام، ایران هشدارهای جدی صادر کرده و گزینه‌های متعددی از جمله خروج از معاهده NPT را در دستور کار قرار داده است. این تحولات می‌تواند تبعات گسترده اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک برای کشور به همراه داشته باشد.

اسنپ بک در آستانه فعال سازی؟

کشورهای فرانسه، آلمان و بریتانیا (E۳) اخیراً اعلام کرده‌اند در صورت عدم پیشرفت مذاکرات هسته‌ای با ایران تا پایان ماه اوت، آماده فعال‌سازی مکانیسم «اسنپ‌بک» برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل خواهند بود. البته شروطی هم برای تعلیق فعال سازی آن گذاشتند که به نظر نمی‌رسد مورد پذیرش ایران قرار گرفته باشد و بگیرد. در همین راستا، برخی رسانه‌ها و کارشناسان معتقدند که فعال شدن «اسنپ‌بک» دیگر دور از ذهن نیست. مثلا لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال، در توییتی نوشت: «برای جلوگیری از فعال شدن اسنپ‌بک همین حالا هم خیلی دیر شده است. اسنپ‌بک کار تمام‌شده‌ای خواهد بود.» این اظهار نظر نشان‌دهنده نگرانی کارشناسان از تصمیم قریب‌الوقوع طرف‌های غربی است.

گفتنی است، این مکانیسم بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، اجازه بازگشت فوری تحریم‌های پیشین علیه ایران را می‌دهد و تهدیدی جدی در دیپلماسی بین‌المللی ایجاد کرده است.

واکنش ایران چه خواهد بود؟

به نقل از رویداد۲۴، همزمان با تهدیدها به فعال سازی اسنپ بک یا همان مکانیسم ماشه، در ایران نیز هشدارهایی داده می‌شود. همین دیروز سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبر خود تاکید کرد که سه کشور اروپایی حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارند. در تازه‌ترین مورد اما بهنام سعیدی، دبیر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، تاکید کرده که ایران بر اساس اصل عزت و منافع ملت گزینه‌های متعددی را در برابر بدعهدی‌های غرب بررسی می‌کند و پاسخ جمهوری اسلامی «قاطع، شدید و بازدارنده» خواهد بود. به گفته او یکی از گزینه‌های مهم، خروج ایران از معاهده NPT است که در صورت فعال شدن اسنپ‌بک عملاً ادامه حضور در آن بی‌معنا خواهد بود.

تبعات حقوقی و سیاسی برای ایران

فعال شدن «اسنپ‌بک» می‌تواند ایران را با مجموعه‌ای از پیامدها مواجه کند. مشخص‌ترین آن هم بازگشت تحریم‌های جامع سازمان ملل از جمله محدودیت‌های هسته‌ای و مالی است. علاوه بر این موجب کاهش جایگاه بین‌المللی ایران و احتمال انزوای دیپلماتیک خواهد شد. در پی آن نیز شاهد فشار اقتصادی بیشتر و افزایش مشکلات زندگی روزمره مردم خواهیم بود.

راه‌های پیش روی ایران

وزارت امور خارجه ایران «اسنپ‌بک» را غیرقانونی و غیرمنطقی دانسته و اعلام کرده که پاسخ متناسب و قاطعی به آن خواهد داد.

رسانه‌ها و تحلیلگران خارجی، اما این نگرانی را مطرح می‌کنند که تهران در واکنش به این اقدام افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم را در دستور کار قرار دهد و حتی به سوی تغییر دکترین هسته‌ای خود حرکت کند. گزاره‌ای که بعضا از زبان طیف رادیکال در ایران نیز شنیده می‌شود. نگرانی‌ها وقتی افزایش پیدا می‌کند که در نظر داشته باشیم چنین اقداماتی سطح بحران منطقه‌ای را تشدید خواهد کرد.

به باور کارشناسان، ایران در شرایط حساس فعلی باید از طریق دیپلماسی فعال و هوشمندانه، ضمن جلوگیری از تشدید بحران، از منافع ملی و حقوق هسته‌ای خود محافظت کند. همزمان، مجلس و دولت گزینه‌های بازدارنده‌ای را از جمله فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک علیه طرف‌های غربی در نظر دارند.

فعال شدن «اسنپ‌بک» در صورت وقوع، می‌تواند نقطه عطفی در روند پرونده هسته‌ای ایران باشد و کشور را در مواجهه با فشارهای بین‌المللی و داخلی قرار دهد. دیپلماسی هوشمندانه، واکنش قاطع و آماده‌باش ملی، مهم‌ترین ابزارهای ایران برای مدیریت تبعات این اقدام خواهد بود.