روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی ماه‌های اخیر و به خصوص بعد از جنگ ۱۲ روزه و حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران شاهد فراز و فرودهای مهمی بوده است. از یک سو توافقی میان عباس عراقچی و رافائل گروسی در قاهره امیدواری ایجاد کرده بود که با پایبندی ایران، اروپا از فعالسازی مکانیسم «اسنپ‌بک» صرف‌نظر کند. از سوی دیگر، تصویب قانونی در مجلس ایران که به نحوی امکان تعلیق همکاری با آژانس را فراهم می‌کرد، و بیانیه اخیر شورای عالی امنیت ملی مبنی بر تعلیق بخشی از همکاری‌ها، نشان‌دهنده پیچیدگی و حساسیت این روابط است.
در این شرایط، مدیرکل آژانس، در تازه‌ترین اظهارات خود تاکید کرد که روابط میان ایران و آژانس باید دائمی و پایدار باشد و نباید مشروط به تحریم‌ها یا فعالسازی اسنپ‌بک باشد. او با اشاره به تخریب تاسیسات هسته‌ای ایران و ذخایر اورانیوم غنی‌شده مدفون‌شده، گفت: «بازرسی‌ها در زمان بمباران تاسیسات باید متوقف می‌شد و اکنون باید راهی برای بازگشت به سیستم قبلی پیدا کنیم».
گروسی با بیان اینکه باید نگرانی‌های ایران در چارچوب قوانین داخلی شنیده شود، افزود: «ایران در داخل سازوکارهای جدیدی برای بازرسی‌ها تصویب کرده است و ما باید این قوانین را در مذاکرات لحاظ کنیم و همزمان رعایت تعهدات NPT را یادآوری کنیم».
مدیرکل آژانس گفت: «ایران تعلیق توافق قاهره را اعلام نکرده است، اما در حال حاضر پیام‌های مختلفی وجود دارد که برخی از آنها متناقض هستند.»
او با تاکید بر اینکه «پیمان ان‌پی‌تی مبنای فعالیت نظارتی آژانس در ایران است» گفت: «توافقی با ایران درباره ورود به تاسیسات نطنز، اصفهان و فردو برای فعالیت‌های نظارتی وجود دارد؛ اما خودکار نیست.»
وی همچنین درباره احتمال فعالسازی اسنپ‌بک هشدار داد که بازگشت تحریم‌ها تاثیرات اقتصادی شدیدی خواهد داشت، اما به گفته او، این موضوع به‌طور قطع مذاکرات را نابود نخواهد کرد.
تحلیلگران بر این باورند که ترکیب فشارهای سیاسی، تصویب قانون داخلی و تهدیدهای تحریمی، فضای دیپلماتیک میان ایران و آژانس را حساس و پیچیده کرده است. توافق قاهره نشان داد که با دیپلماسی فعال، می‌توان مسیر همکاری را باز نگه داشت، اما بیانیه شورای عالی امنیت ملی و اقدام قانونی مجلس، اهرم فشار ایران در برابر اروپا و آمریکا را تقویت می‌کند. در چنین شرایطی، گروسی تلاش دارد با حفظ یک چارچوب فنی و مستقل، روابط آژانس با ایران را از تنش‌های سیاسی جدا کند.
با توجه به ذخایر اورانیوم مدفون‌شده و نگرانی‌های امنیتی ایران، مسیر بازگشت به همکاری کامل، نیازمند انعطاف و تعامل دو طرف است. کارشناسان معتقدند که آینده مذاکرات هسته‌ای ایران و آژانس به توانایی اروپا و ایران در پیدا کردن راهی برای حفظ اعتماد و همکاری بستگی دارد و این مسیر بدون دیپلماسی فعال و مدیریت حساس سیاسی، به‌سادگی قابل عبور نخواهد بود.
نظر شما